واژه امن در باره ترس از دشمن به کار میرود، نه در باره مرض.۱.
وهبه زحیلی مینویسد:
حصر به معنای مانع است و میتواند شامل هر آن چه مانع دخول به مکه بعد از احرام شود؛ از قبیل دشمن، بیماری، زندانی شدن و. . . باشد.۲.
چنان که معلوم است قرطبی با عنایت به سبب نزول دایره معنایی آیه را تنگ کرده است.
نمونه دیگر، فخر رازی با نقل برخی از روایات اسباب نزول ذیل آیه «یا أیها الذین آمنوا أنفقوا من طیبات ما کسبتم و مما أخرجنا لکم من الأرض و لا تیمّموا الخبیث منه تنفقون و لستم بآخذیه إلاّ أن تغمضوا فیه واعلموا أنّ الله غنیّ حمیدٌ»،۳آنها را نپذیرفته و نوشته است:
بعید است منظور از«انفاق» در این آیه زکات واجب باشد. مراد، صدقهای است که انسان داوطلبانه پرداخته است.۴.
در حالی که واحدی در اسباب نزول روایتی آورده است که نشان میدهد منظور از انفاق، زکات فطر است. حاکم از جابر نقل کرده است که وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دستور زکات فطر را صادر کرد، مردی خرمای نا مرغوب آورد که این آیه نازل شد.۵
از امام صادق علیه السلام نقل شده که آیه در باره جمعی نازل شد که ثروتهایی از طریق ربا خواری در زمان جاهلیت جمعآوری کرده بودند و از آن در راه خدا انفاق میکردند که خداوند آنان را از این کار نهی کرد و دستور داد از اموال پاک و حلال انفاق کنند.۶
طبرسی از امام علی نقل میکند که فرمود:
این آیه در باره کسانی نازل گردید که به هنگام انفاق، خرماهای خشک و کم گوشت و نامرغوب را با خرمای خوب مخلوط میکردند. به آنها دستور داده شد که از این کار بپرهیزند.۷.
1.. تفسیر المنیر، ج۲، ص۱۹۳
2.. همان
3.. سورۀ بقره، آیۀ۲۶۷.
4.. تفسیر الکبیر، ج۷، ص۱۶۱
5.. اسباب النزول، ص۹۰؛ نیز ر.ک: اسباب النزول القرآنی، ص۱۲۴.
6.. تفسیر نمونه، ج۲، ص۲۳۷.