بررسي ميزان تأثير روايات سبب نزول در تفسير - صفحه 203

مشابه این روایت در اسباب النزول واحدی و سنن الترمذی و سنن ابن ماجه از براء نقل شده که گروهی از انصار هنگام انفاق، خرمای خشک تقدیم می‌کردند؛ در حالی که صاحبان نخل‌های مرغوب بودند.۱
صاحبان تفسیر نمونه می‌نویسند:
طیبات، همان طور که به پاکیزگی ظاهری و مادی گفته می‌شود، به پاکیزگی معنوی و باطنی نیز اطلاق می‌گردد؛ یعنی اموالی که هم خوب و مفید و ارزنده باشند و هم خالی از هر گونه شبهه و آلودگی.۲.
_ صاحب المنار در آیه 88 سوره نساء پس از آن که روایت سبب نزول را آورده، آن را رد کرده و نوشته است:
این آیه از جمله آیاتی است که بعضی از روایات با سند صحیح مانع فهم
معنای آن شده است؛ آن معنایی که از خود آیات بدون تکلف در ذهن انسان
متبادر می‌شود.۳
.
نیز می‌نویسد:
روایات اسباب نزول در برخی موارد، سبب مخفی ماندن معنای واقعی آیه یا حیرت و درماندگی در فهم آیه می‌شود؛ زیرا عطف توجه به سبب نزول گاه باعث می‌شود مفسر به خود آیه نیندیشد و تنها از دریچه سبب نزول به آیه و مفهوم آن بنگرد و در نتیجه، مفهوم آیه تحت تأثیر مضمون روایت قرار گیرد و برداشت غیر واقعی برای مفسر پیدا شود.۴.

* بررسی برخی از آیاتی که در منابع علوم قرآنی مصداقی برای فایده اسباب نزول در فهم آیه دانسته شده‌اند:
«لله المشرق و المغرب فأینما تولّوا فثمّ وجه الله إنّ الله واسعٌ علیمٌ».۵
بیشتر كتاب‌هایی كه نویسندگان آن به بحث فواید اسباب نزول پرداخته‌اند، این مثال را ذیل این فایده ذكر كرده‌اند:
بدون توجه به سبب نزول، ظاهر این آیه بیان‌گر این معناست كه بر فرد نمازگزار، توجه به

1.. اسباب النزول القرآنی، ص۱۲۴.

2.. تفسیر نمونه، ج۲، ص۲۴۷

3.. المنار، ج۲، ص۲۴۷

4.. همان، ج۵، ص۳۲۱ و ص۵۷

5.. سورۀ بقره، آیۀ۱۱۵.

صفحه از 214