نخستين نظريه بر پايه قياس !
امام عليه السلام : واى بر تو! اوّلين كسى كه بر اين اساس نظر داد ، شيطان بود . وقتى كه خداوند به او دستور داد كه به آدم سجده كند، گفت : «من سجده نمىكنم ؛ زيرا مرا از آتش آفريدى و او را از خاك ، و آتش ، گرامىتر از خاك است» .
سپس امام براى اثبات بطلان «قياس» ، مواردى از قوانين اسلام را كه بر خلاف اين اصل است ، ذكر نمود .
قياس قتل و زنا
امام عليه السلام : به نظر تو ، كشتن كسى به ناحق مهمتر است يا زنا؟
ابوحنيفه : كشتن كسى به ناحق .
امام عليه السلام : بنابراين اگر عمل كردن به «قياس» صحيح باشد ، پس چرا براى اثبات قتل، دو شاهد كافى است ؛ ولى براى ثابت نمودن زنا چهار گواه لازم است؟ آيا اين قانون اسلام ، با «قياس» توافق دارد؟
ابوحنيفه : نه .
قياس بول و منى
امام عليه السلام : بول ، كثيفتر است يا منى؟
ابوحنيفه : بول .
امام عليه السلام : پس چرا خداوند در مورد اوّل ، مردم را به وضو امر كرده ؛ ولى در مورد دوم ، دستور داده كه غسل كنند؟ آيا اين حكم با «قياس» توافق دارد؟
ابوحنيفه : نه .
