فصل دهم : مناظره امام صادق و ابن مقفّع‏

شخصى از ياران ابو منصور طبيب نقل كرده كه : من و ابن ابى‏العوجا و عبداللَّه بن مقفّع در مسجد الحرام نشسته بوديم . ابن مقفّع با دستش به محلّ طواف اشاره كرد و گفت :

تنها شايسته نام انسان !

آيا اين مردم را مى‏بينيد؟ هيچ كدام از آنان نيست كه بتوان نام انسان بر او نهاد ، جز آن بزرگى كه نشسته (يعنى امام صادق عليه السلام) ؛ امّا بقيه مردم ، دنباله‏رو ديگران و چارپايان اند !
ابن ابى العوجا به او گفت : چگونه نام انسان را از ميان مردم ، تنها بر اين بزرگ مى‏گذارى؟
ابن مقفّع گفت : من در او چيزى ديده‏ام كه نزد ديگران نديدم .

آزمايش يك ادّعا

ابن ابى العوجا به او گفت : بايد درباره ادّعايى كه درباره وى دارى ، آزمايشى انجام شود .
ابن مقفّع به او گفت : اين كار را نكن . من مى‏ترسم كه انديشه او، تو را تباه سازد!
گفت : مقصود تو اين نيست ؛ بلكه مى‏ترسى جايگاهى كه از او براى من توصيف كردى ، نادرست از آب درآيد و انديشه‏ات در نظرم سست جلوه كند .
ابن مقفّع گفت : اگر چنين گمانى درباره‏ام دارى ، پس برخيز ، نزد او برو و تا مى‏توانى ، خود را از لغزشْ نگاه دار ، و عنان اختيار خود به دست او مده كه تو را در بند مى‏كند . آنچه را به سود يا زيان توست ، مشخّص كن .

ايمان آوردن مُلحد

ملحد گفت : سوگند به خدا ، پروردگار و سرورشان آنها را نگاه مى‏دارد! بدين ترتيب ، آن مرد ملحد ، به دست امام صادق عليه السلام ايمان آورد .
حمران بن اعين به ايشان گفت : فدايت شوم! اگر ملحدان به دست شما ايمان مى‏آورند ، كافران نيز بيش از اين به دست جدّ شما ايمان آوردند .
سپس آن مُلحد كه به دست امام صادق عليه السلام ايمان آورد ، گفت : مرا از زمره شاگردانت قرار ده .
امام به هشام بن حكم فرمود : «او را نزد خود نگه‏دار و به او دانش بياموز» .

مُلحد ، مبلّغ شد !

هشام به او دانش آموخت و آن شخص ، معلّم مردم مصر و شام شد و چنان پاكيزه‏خو شد كه امام صادق عليه السلام از او خشنود گشت .^۱