يك. صفت بيانى ساده‏

تنها چگونگى خصوصيت موصوف را مى‏رساند، بدون بيان معناىِ فاعلى، مفعولى، نسبى و لياقت.^۱
تبصره: وحيديان كاميار، اين نوع صفت‏هاى بيانى را «عادى» ناميده است.^۲
مانند: قوى (ص‏320)؛ مل‏ء (ص‏480)؛ صعب (ص‏320).

دو. صفت بيانى مشتق، مركّب و مشتق - مركّب‏

اين صفت‏ها از حيث ساختمان، به انواع مشتق، مركّب و مشتق - مركّب تقسيم مى‏شوند.
صفت‏هاى فاعلى مشتق: در اين جا ساخت‏هايى كه در نقض، نمونه‏هايى براى آنها يافت شده، بيان مى‏شوند:
1. بن مضارع + نده: ترسنده (ص‏476)؛ نگرنده (ص‏255)؛ رانده (ص‏337)؛ افكنده (ص‏5).
2. بن مضارع + ا: بينا (ص‏630)؛ توانا (ص‏468).
3. بن مضارع + گار: سازگار (ص‏340).
4. پيشوند + بن مضارع يا صفت: نابينا (ص‏630)؛ نامعروف (ص‏285)؛ نامعتمد (ص‏260)؛ نامعصوم (ص‏275).
5. اسم + بان: دربان (ص‏480).
6. اسم + ناك: غمناك (ص‏356).
7. اسم آلت + گر: غربالگر (ص‏429)؛ درزنگر (ص‏429).
8. بن مضارع + ان: گريان (ص‏356).
صفت‏هاى فاعلى مركّب: اين صفت‏ها، ساخت‏هاى گوناگونى دارند كه به آنها اشاره مى‏شود:

د. مضافٌ اليه‏

اگر پس از اسمى، نقش‏نماى اضافه بيايد، كلمه پس از آن، اگر اسم يا در حكم اسم باشد، مضافٌ اليه است. مضافٌ اليه در كتاب نقض، به دو شكل آمده است.

يك. مضافٌ اليه به صورت اسم‏

ديگرى مى‏گويد: از پوست گوسفندانِ شعيب بود. (ص‏528)
لوا و رايت كافران، به دست طلحة بن ابى طلحه بود كه به تيغ على كشته آمد. (ص‏169)

دو. مضافٌ اليه به صورت ضمير

ابو العلاء با بزرگىِ فضل و شهرتِ او مرثيه شريف طاهر پدرِ او مى‏گويد و مدحِ او و برادرش در قصيده‏اى كه معروف است در ايوان او. (ص‏191)
پس آيت را به نام ايشان تأويل كردن و تفسير دادن، جهل و خطا باشد. (ص‏263)
اگر على را به صفّين روزى ظفر نبود، نقصان شجاعت و امامت او نباشد. (ص‏183)

ه . جمله ربطى توضيحى‏

اين جمله‏ها نيز از وابسته‏هاى پسين اسم هستند و هميشه پس از پيوند وابستگى «كه» مى‏آيند و به همين دليل، مستقل نيستند. فعل جمله‏هاى ربطىِ توضيحى، به صفت، مضافٌ اليه يا بدل هسته، قابل تأويل هستند.
جماعتى كه تيغ در روى امام كشند و او را دُشنام دهند. (ص‏331)
تو نه آنى كه تو را از كوچكى و طفلى بپرورانيديم و سال‏هاى دراز، پيش ما بودى! (ص‏338)

و. صفت‏هاى بيانى‏

صفت‏هاى بيانى، از وابسته‏هاى پسين اسم هستند كه يكى از ويژگى‏هاى اسم، از قبيل: چگونگى، رنگ، مزه، مقدار، نسبت، لياقت و... را بيان مى‏كنند.^۱ در كتاب نقض، اين صفت‏ها به شكل‏هاى زير به كار رفته‏اند: