119
بررسي توصيفي ساختار دستوريِ کتاب نقض

ب. متمّم‏

اگر بر فضل بندد، بر خود خندد. (ص 389)
خود را به خود هلاك كرد. (ص 342)
مانند اين الفاظ اجرا كردن در حقّ صحابه و حوالت كردن به خود و به غير، إلّا بى نفسى و بى حميتى و بى امانتى‏نباشد. (ص‏256)

ج. بدل‏

ابو العيناء، خود معروف است كه مجبّر و مشبّهى بود، آنگه فلسفى شد. (ص 188)

د. مضافٌ اليه‏

از پدران خويش احوال طفل شنيده باشد. (ص‏464)
آن هفت‏گانه خود را بر اين سه‏گانه بسته‏اند. (ص 457)
نكته قابل توجّه اين كه در جاهايى از كتاب، تركيب «به خودى خود»، به كار رفته است.
هركه نياورد گويند: به خودى خود، مخذول است. (ص‏501)

3. ضماير اشاره‏

ضميرهاى اشاره، در حقيقت، دو كلمه «اين» و «آن» است كه اوّلى براى اشاره به نزديك و دومى براى اشاره به دور به كار مى‏روند و گونه‏هاى ديگر، صورت‏هاى تركيبىِ اين و آن هستند. ضميرهاى اشاره در كتاب نقض، عبارت اند از: اين، آن، آنچه، اينچه، همين، همان، همچنان، چنان، چندان، چنين، همچنين، اين چنين كه در نقش‏هاى زير به كار رفته‏اند:

الف. نهاد

اينان مگر از جهل و بى حميتى، آن طريقت را ترك كرده‏اند. (ص 31)

ب. مفعول‏

اگر معنى اين كلمات دانستى، از عقل شرم داشتى، اين اجرا كردن. (ص 483)


بررسي توصيفي ساختار دستوريِ کتاب نقض
118

ايشان را لقبى باشد كه بدان بازخوانندشان. (ص 12)
بفرمود تا عمارتش كردند. (ص 36)
گاهى نيز به دنبال متمّم مى‏آيد.
زين الملك بود كه به ساوه‏اش برآويختند. (ص 117)

چهار. در نقش متمّمى‏

در بعضى موارد، متمّم متّصل به فعل است.
از مجلس داشتنشان منع كرد. (ص 42)
او از من است و من از اويم. (ص 170)
گاهى نيز به حرف ربط بيان شرط «اگر» متصل شده است.
اگرشان بكشتندى، شهيد بودندى. (ص‏340)

پنج. در نقش مضافٌ اليهى‏

امويان و مروانيان و عبّاسيان با پدرانش چه معامله كردند. (ص 473)

2. ضماير مشترك‏

ضمير مشترك، كلمه‏اى است تغييرناپذير كه به اسمى مفرد يا جمع، يا به يكى از ضميرهاى شخصى شش‏گانه برمى گردد.۱سه واژه: خود، خويش و خويشتن، ضماير مشترك اند.
كاربردهاى گوناگون ضماير مشترك، از قرار زير است:

الف. مفعول‏

خود را فاعل و مكتسب فعل خود گويد. (ص 369)
اكنون به تقيّه، خود را حنفى سنّى مى‏خواند. (ص 461)

1.دستور تاريخى زبان فارسى، ناتل خانلرى، ص ۱۹۲.

  • نام منبع :
    بررسي توصيفي ساختار دستوريِ کتاب نقض
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 380855
صفحه از 218
پرینت  ارسال به