71
بررسي توصيفي ساختار دستوريِ کتاب نقض

- خواجه ناصبى، چون اين طعن زند بايد مذهبِ بد خود فراموش نكند. (ص 611)

ه . فعل نهى‏

امر منفى را نهى گويند. نشانه نهى «م» يا «ن» است. در حقيقت، «م» نشانه شكل قديم فعل نهى است و امروزه با پيشوند «ن»، فعل نهى مى‏سازند.
به چند نمونه از فعل نهى، در كتاب نقض اشاره مى‏شود:
- آن دعوى نكند و دست از اين طريقت بدارد كه هردو دعوى به هم راست نيايند. (ص‏331)
- بايد كه آن را با قتل جرجيس و يحيى قياس نكند. (ص‏342)

3. آينده (مستقبل)

فعلى كه از بن ماضى فعل اصلى، با افزودن مضارع ساده فعل معين «خواستن» بر سر آن ساخته مى‏شود.
فعل مستقبل، در كتاب نقض به شكل‏هاى زير آمده است:

الف. صرف مضارع ساده «خواستن» + بن ماضى (مصدر مرخّم)

گفته بودى كه: اى على! جماعتى خواهند بود. (ص‏12)
نكته بسيار مهم اين كه در كتاب نقض، اين شكل كاربرد، مصداق بسيار كمى داشت.

ب. صرف مضارع ساده «خواستن» + مصدر تام‏

اين حقّ توست و من رد خواهم كردن. (ص 340)

ج. صرف مضارع ساده «خواستن»

بايد كه به مشيت افكند تا خود خداى چه خواهد؟ (ص 370)

وجوه فعل‏

فعل را به اعتبار كيفيت بيان مفهوم آن كه خبرى را برساند يا وقوع و حالت آن را با احتمال يا شرط يا جز آن همراه كند يا فرمانى را برساند، به چند وجه تقسيم كرده‏اند.


بررسي توصيفي ساختار دستوريِ کتاب نقض
70

به كار مى‏رود.۱
فعل «است» و هم خانواده‏هاى آن (هست، نيست) و شكل مخفف آنها در كتاب نقض، كاربرد زيادى دارد.
تبصره: در كتاب نقض، موارد فراوانى هست كه شناسه‏ها، نقش همين مضارع ساده را گرفته‏اند:
امّا زبان، نگاه بايد داشتن كه ايشان صدرِ اوّل و جمهور اعظم اند. (ص‏355)
ايشان همه منزّه و مبرّا اند. (ص‏506)

د. فعل امر

فعلى كه براى دستور دادن و درخواست به كار مى‏رود. ساختار آن جز در دوم شخص، با ساختار مضارع التزامى مطابقت دارد.
از افزودن «ب» بر سر بُن مضارع و شناسه، ساخته مى‏شود. ساخت دوم شخص مفرد امر، داراى شناسه صفر است.۲
صورت فعل امر، تنها يكى است، با شناسه صفر و با معناى دوم شخص مفرد.۳
فعل امر در كتاب نقض، به صورت‏هاى زير به كار رفته است:

يك. با پيشوند «ب»

بنگر! كه در اين يك فصل، چند سخن متناقض است. (ص‏13)
بپرس، اى محمّد! (ص 179)

دو. با ساخت بايد + مضارع التزامى‏

چون دعوى فضل و علم تواريخ مى‏كند بايد كه كرم و تفضّل كند و به علماى اهل سنّت و جماعت رود. (ص 463)

1.دستور زبان فارسى (۲)، انورى و احمدى گيوى، ص ۶۱.

2.دستور تاريخى فعل، احمدى گيوى، ج ۱، ص ۶۵۹ .

3.دستور زبان فارسى بر پايه نظريه گشتارى، مشكوة الدينى، ص ۱۵۳.

  • نام منبع :
    بررسي توصيفي ساختار دستوريِ کتاب نقض
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 374588
صفحه از 218
پرینت  ارسال به