با توجّه به بررسى كتاب نقض، افعال اين كتاب به پنج دسته تقسيم مى‏شوند:
1. فعل ساده؛ 2. فعل پيشوندى؛ 3. فعل مركّب؛ 4. عبارت فعلى؛ 5. پيشوندى مركّب.

1. فعل ساده‏

فعلى است كه بن مضارع آن، تنها يك تك‏واژ باشد. به عبارت ديگر، ملاك ساده بودن فعل، بن مضارع است.^۱ تعاريف ديگرى نيز در كتاب‏هاى دستور براى فعل ساده گفته شده است كه چند مورد از آنها در اين جا بيان مى‏شود.
فرشيدورد: فعل بسيط (ساده) آن است كه از يك جزء، تشكيل شده باشد.^۲
خانلرى: فعل‏هاى ساده، به فعل‏هايى مى‏گوييم كه از يك مادّه حاصل شده‏اند؛ يعنى اجزايى نيستند كه بتوان آنها را جدا كرد.^۳
احمدى گيوى: فعل ساده، فعلى است كه مصدر آن، صرف نظر از نشانه مصدرى، از يك كلمه بيشتر نباشد؛ يعنى از دو يا چند جزء، تركيب نيافته باشد.^۴ تبصره: افعال ساده، در تركيب با فعل‏هاى معين، مركّب به حساب نمى‏آيند.^۵
بيشتر فعل‏هاى ساده اين كتاب، از حيث كاربرد، پويا و زنده هستند؛ يعنى فعل‏هايى هستند كه امروزه نيز در فارسى معيار به كار مى‏روند، مانند:
فرشتگان به ديدارِ ايشان آرزومند شدند، بارى تعالى گفت كه: من محمّد را بيارم كه شما او را ببينيد. (ص‏610)
اين مصنّف بداند كه هرچه گفته است، همه دروغ و بهتان و تعصّب و كذب است. (ص‏255)

خواصّ و عوامّ، حنيفى و شفعوى و شيعى بدانند كه سخن اوّلش به آخر نمى‏ماند. (ص‏349)

3. آمدن حرف نفى، پيش از فعل و با فاصله، براى تأكيد بر نفى‏

آخر نه محمّد بِه از حسن بود؛ امّا زبان نگاه بايد داشتن كه ايشان صدر اوّل و جمهور اعظم اند. (ص‏350)
امّا آن ايمان و آن طاعت، نه ايمان و طاعتى باشد حقيقى و بر آن ثواب دادن عبث باشد و مستحقِّ مدح نباشند بر آن. (ص‏499)

4. آمدن حرف نفى بر سر افعال معين، در فعل‏هاى مستقبل و مجهول‏

اگر خداى خواهد كه به جبر در او آفريند، تواند؛ امّا نخواهد، و خواهد كه بنده به كسب و اختيار فعلِ خويش مؤمن و مطيع باشد. (ص‏499)
صحابه را - رضى اللَّه عنهم - گفتن و نوشتن بر مذهب مجبّره، خطا باشد؛ كه رضاى خداى چون در مشيت باشد، اگر نخواهد، راضى نباشد تا در اجراى الفاظ مذهبِ بد فراموش نكند. (ص‏12)

ساختمان افعال‏

تقسيم‏بندى فعل از حيث ساختمان، در كتاب‏هاى دستور، به گونه‏هاى مختلفى آمده است. احمدى گيوى، آن را به هفت دسته،^۱ وحيديان و مشكوة الدينى به سه دسته،^۲ ارژنگ به چهاردسته،^۳ خانلرى به پنج دسته‏^۴ و فرشيدورد به دو دسته‏^۵ تقسيم مى‏كنند.