ج. صفت + اسم‏

سنگين‏دل (ص‏674)؛ تنگ‏دل (ص‏69)؛ گنددهن (ص‏64)؛ سياه‏پاى (ص‏381).

4. اسم مشتق - مركّب‏

اسم، ممكن است هم مركّب باشد و هم «وند» داشته باشد كه به آن، «مشتق - مركّب» مى‏گويند.^۱ اسم‏هاى مشتق - مركّب به كار رفته در كتاب نقض، اين گونه‏اند:

زعفران‏جاى (ص‏373)؛ دوهوايى (ص‏479)؛ حرام‏خواره (ص‏113).

گلگيرى (ص‏385)؛ ژاژخايى (ص‏135).

محترم‏ديدار (ص‏545).

دستاره‏بند (ص‏81).

برخى دستورنويسان، اسم را از اين جنبه، فقط به معرفه و نكره تقسيم كرده‏اند.^۲ برخى نيز اسم جنس را در اين تقسيم‏بندى، جاى داده‏اند.^۳

1.همان، ص ۹۴.

2.دستور مفصّل امروز، فرشيدورد، ص ۱۸۹؛ دستور زبان فارسى (۲)، انورى و احمدى گيوى، ص ۸۳؛ دستور زبان پنج استاد، ص ۳۷.

3.دستور زبان فارسى (۱)، وحيديان كاميار، ص ۹۰؛ دستور زبان فارسى امروز، ارژنگ، ص ۲۴.

بررسي توصيفي ساختار دستوريِ کتاب نقض

اسم‏هاى مشتق، در كتاب نقض، به شكل‏هاى زير به كار رفته‏اند:

بنگاه (ص‏474)؛ دهليز (ص‏109)؛ دبيرستان (ص‏368)؛ همبر (ص‏320)؛ گرماوه (ص‏582)؛ دشخوار (ص‏138)؛ گاهواره (ص‏530).

لعّانى (ص‏369)؛ معصومى (ص‏66)؛ نرمى (ص‏338).

كنش (ص‏477)؛ مويه (ص‏347)؛ خورش و پوشش (ص‏419).

ديده (ص‏67)؛ پوشيده (ص‏367)؛ ايستاده (ص‏76).

اسم مركّب، از دو يا چند تك‏واژ آزاد ساخته مى‏شود.^۱
اسم‏هاى مركّبى كه در كتاب نقض، به كار رفته‏اند، داراى ساخت‏هاى زيرند:

خيل‏خانه (ص‏82)؛ روزنامه (ص‏122)؛ سرمايه (ص‏17)؛ گاوريش (ص‏73).

پست‏جو (ص‏627)؛ باى‏خوان (ص‏402)؛ پاى‏افزار (ص‏589)؛ دستاربند (ص‏81)؛ فضائل‏خوان (ص‏65).

1.همان جا.

در راستاى رسيدن به دستور زبان فارسىِ واحد، موضوع بررسى توصيفى دستور زبان، بر اساس كتاب نقض - كه از آثار ارزشمند فارسى است - ، جهت پژوهش انتخاب شد. در اين راستا، تمام جنبه‏هاى دستورى كتاب نقض عبد الجليل قزوينى، مورد ارزيابى و بررسى قرار گرفت. براى تحقّق اين هدف، چندين كتاب دستورى، به عنوان الگو و شاخص كار، برگزيده شد و در هر بخشى با توجّه به موضوع، پس از بررسى مطالب همه كتاب ياد شده، كامل‏ترين و بهترين آنها به عنوان اصل و الگو قرار گرفت. حاصل اين تلاش، در يك پيش‏گفتار، يازده فصل و گزارش نهايى و نتيجه‏گيرى فراهم آمد.