2. ضرورت نظم و انضباط و ريشه آن
بدون برنامه‌ريزى صحيح، هيچ كارى سامان نمى‌يابد. از اين‌رو، پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله و اوصياى آن حضرت مى‌كوشيدند كه مسلمانان به نظمى الهى در زندگى خود دست يابند. از جمله اين توصيه‌ها، تقسيم كردن اوقات و داشتن برنامه‌اى مشخّص در زندگى است. ابوذر غفارى روايت كرده كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
بر هر عاقلى كه زمام عقل از دستش بيرون نرفته، لازم است وقتهايى براى خود قرار دهد: وقتى براى راز و نياز با پروردگار، وقتى به منظور محاسبه و رسيدگى به اعمال و كردار خود، وقتى براى تفكّر در آنچه خداوند درباره او انجام داده است و وقتى به منظور خلوت خويش و بهره گرفتن از حلال؛ كه اين وقت، كمكى است براى اوقات ديگر و سبب خرسندىِ خاطر و آسودگى دل مى‌شود. ۱
در اين‌باره، امام كاظم علیه السلام چنين سفارش مى‌نمايد:
تلاش كنيد كه اوقاتتان چهار بخش باشد: بخشى براى مناجات با خدا، بخشى براى زندگى و معاش، بخشى براى معاشرت با برادران و مردمان مورد اعتماد كه عيوبتان را به شما مى‌فهمانند و از دل با شما اخلاص دارند، و بخشى هم خلوت كنيد براى درك لذّتهاى حلال كه به وسيله اين بخش بر انجام وظايف در آن سه بخش موفّق مى شويد. ۲
نظم و برنامه‌ريزى نزد پيشوايان حق، از چنان جايگاهى برخوردار است كه برترين تربيت شده قرآن و سيره پيامبر، حضرت على علیه السلام در آخرين وصاياى خود همه را بدان فرامى‌خواند:
أوصيكما و جميع ولدي و أهلي و من بلغه كتابي بتقوى الله و نظم أمركم.۳
«مرابطه»، «مشارطه»، «مراقبه»، «محاسبه» و «معاتبه» همگى تلاشى است براى نظم الهى يافتن و در انضباط حق قرار گرفتن. رسول خدا صلی الله علیه و آلهفرمود:
1.صدوق، خصال، ج ۲، ص ۵۲۵؛ همو، معانى الأخبار، ص ۳۳۴؛ مجلسى، ج ۷۱، ص ۳۲۳
2.مجلسى، ج ۷۸، ص ۳۲۱
3.نهج‌البلاغه، نامه ۲۷
