نمى‌شناخت و از اينكه در زمره‌شان باشد نگران بود. ^۱ وقتى جريان نفاق براى عمر واضح نباشد، ديگران هم نبايد از آنان خبردار و نسبت به خود مطمئن باشند!
صراحت و شدّت لحن اخبار نيز، كمتر از آيات نيست. بخارى نقل كرده است كه پيامبر صلی الله علیه و آله اصحاب را از ارتداد برحذر داشتند و فرمودند: اصحاب در قيامت بر من وارد مى‌شوند؛ آنها را مى‌شناسم، ولى سپس آنان را به دليل ارتداد، از من جدا و روانه آتش مى‌كنند؛ به نظر نمى‌آيد از ايشان جز اندكى خلاص شوند «...فلا أراه يخلص منهم إلّا مثل همل النعم». ^۲ از اين نمونه روايتها، به‌روشنى معلوم مى‌گردد مراد اين اخبار، اصحاب سرشناس و با سابقه است كه پيامبر صلی الله علیه و آله آنان را مى‌شناسند. مخصوصاً بخش آخر روايت فوق كه مى‌گويد «جز اندكى نجات نمى‌يابند»، حسن ظنّ به اكثر اصحاب را به طور جدى زير سوال مى‌برد. حديث ديگرى كه حكم به عدالت همه اصحاب را مشكل مى‌سازد، روايت مسلم از پيامبر صلی الله علیه و آله است مبنى بر اينكه تعدادى از اصحاب هرگز روى بهشت را نمى‌بينند. ^۳

2ـ4) ارتباط و تعامل نخبگان اصحاب با سنّت

حقيقت آنكه همراهى، هميارى و پيروى پيامبران الهى به‌ويژه رسول خاتم صلی الله علیه و آله فضيلتى بى‌مانند بوده است. لذا على علیه السلام از اصحاب فاضل رسول اكرم صلی الله علیه و آله ـ آنان كه با بصيرت شمشير زدند ـ به نيكى ياد نموده است. ^۴ امام سجاد علیه السلام نيز از اصحاب انبياء علیهم السلام و ازجمله اصحاب نيك‌رفتار خاتم آنان صلی الله علیه و آله به‌طور ويژه تمجيد كرده است. ^۵
با وجود اين، نبايد غفلت كرد كه آنچه مهم‌تر است، تداوم پايبندى به شريعت و حفظ سابقه است. يعنى فضيلت، به ميزان علم، عمل و پايدارى بر مسير بستگى دارد. بنابراين ارزيابى عملكرد اصحاب ـ به‌ويژه پس از رحلت پيامبر صلی الله علیه و آله و در ارتباط