عطاى حق تعالى است كه به خليل خود حقّ امر و نهى و قبض و بسط داده است. پس اطاعت او، از باب وجوب اطاعت هر كسى كه اجازه امر و نهى از خداوند متعال دارد، واجب است.» ۱.۲
3 - 2 . علم قرآن در اختيار پيامبر و اهل بيت عليهم السلام است.
اين نكته - كه نقش اساسى در فهم علوم و معارف قرآن دارد - بارها در مواضع مختلف مناهج البيان آمده است. امّا به طور عمده، در سه موضع، در اين باب گفتگو شده است :
الف) «واعتصموا بحبل الله جميعاً ولا تفرقوا»۳ذيل اين آيه، مفسر اشاره مىكند كه بزرگترين مصداق «حبل الله»، قرآن همراه با رسول امين و امامان معصوم عليهم السلام است، كه مردم را به هدايت و ايمان فرا مىخوانند و از بدعتها و ضلالتها باز مىدارند. قرآن، خود، مردم را به اطاعت پيامبر و جانشينانِ بحقّ او دعوت كرده است. ۴
البته در حديثى از امام سجاد عليه السلام وارد شده كه پس از بيان ضرورت عصمت براى امام فرمود: «اوست معتصم به حبل الله، و حبل الله همان قرآن است. اين دو، تا روز قيامت، از هم جدايى نمىپذيرند. امام به قرآن رهنمون مىشود و قرآن به امام. و اين است معناى كلام الهى.۵كه :انّ هذا القرآن يهدى للّتى هي اقوم»۶. اين روايت، معتصم به حبل الله را امام معصوم عليه السلام معرّفى مىكند. مفاد اين روايت با آيه ياد شده، چگونه باهم قابل جمع است ؟
مفسّر ما توضيح مىدهد كه بالاترين درجه اعتصام، در امام معصوم است كه «معصوم بالله» است و يك سر سوزن، از اوامر الهى تخطّى نمىكند. امّا آن اعتصام كه ما بدان امر شدهايم، اجتماع بر پيروى از هدايتهاى قرآن و عترت - تا حدّ امكان - است. ۷
ب ) «ربنا وابعث فيهم رسولاً منهم يتلو عليهم آياتك»۸مفسّر ما مىنويسد : «قرآن يك مرتبه دعوت عامّ دارد، براى تمام مردم در تمام مكانها و زمانها، كه دعوت به توحيد
1.همان، ج ۱، ص ۳۴۵
2.مرحوم آية الله ملكى ميانجى، در كتاب ديگر خود «بدايع الكلام فى تفسير آيات الاحكام» ص۷۷ - ۱۰۵، توضيحات مفصّل درباره اين آيه بيان كرده است. ادامه سخن در اين مبحث، در همان كتاب، ص۱۰۵ - ۱۴۶ تحت عنوان «الكلام فى امامة رسول الله صلى اللَّه عليه و آله» آمده است. رجوع به اين دو مبحث، فرصتى مغتنم براى پژوهندگان است تا جلوههايى بارز از انديشه اين فقيه مفسّر را باز بينند.
3.آل عمران، ۱۰۳
4.حشر، ۷ ؛ نساء، ۵۹
5.اسراء،۹
6.صدوق، معانى الاخبار، ص ۱۳۲
7.مناهج، ج ۴، ص۲۵ - ۲۷
8.بقره، ۱۲۹
