مشيت الهى - سه نظريه وجود دارد:
1 - فعل انسان، منوط و متوقّف بر مشيت الهى است، به اين صورت كه پروردگار عالم حيات، قدرت، شعور و امكان انجام كار را به انسان افاضه مى‏كند و موانع بين او و بين فعل را (از جهت تحقّق) برمى‏دارد.
2 - فعل انسان تابعى از مشيت اوست و اين مشيت خود وابسته به مشيت الهى است، در اين نظر نسبت فعل به انسان همانند نسبت نوشتن به قلم است.
3 - فعل انسان بدون هيچ قيد و شرطى تابع و وابسته به مشيت خود انسان است. ^۱ صاحب مناهج بدون آن‏كه تفاوت نظريه اول و دوم را بازگو كند، معتقد است كه آيه «و ما تشاءون الا أن يشاءالله» صراحت در تأييد نظر نخست دارد، به اين صورت كه تعبير «وما تشاؤون» ضرورتاً مشيت را از انسان به شكل مطلق نفى مى‏كند، اما استثناى «الا ان يشاءالله» در مقام اثبات نحوه‏اى از مشيت براى انسان است و در نتيجه وجود مشيت انسان در پرتو مشيت خداى سبحان به اثبات مى‏رسد، چنانكه در كتاب كافى، احمد بن محمدبن ابى نصر ضمن يك حديث قدسى از امام رضا عليه السلام نقل مى‏كند كه : «قال الله يا ابن آدم بمشيتى كنت انت الذى تشاء لنفسك ما تشاء». حاصل آنكه تفسير «و ما تشاءون الا ان يشاء الله...»به اين صورت است كه:
«شما بر كارى قدرت نمى‏يابيد، مگر آنكه خداوند به شما قدرت داده باشد. و مشيّت فعلى را مالك نمى‏شويد، مگر آنچه خداوند به شما تمليك كرده باشد. از آنجا كه اين مالكيت به تمليك خداى تعالى است - چه در حدوث و چه در بقاى آن - پس ناگزير، مالكيت انسانها در طول مالكيت الهى است، در حالى كه خداى سبحان، املك است. پس تفويض باطل مى‏شود، كه آيه كريمه نظر به اِبطال آن دارد. جبر نيز باطل مى‏گردد، از آن رو كه انسان با مالكيت استطاعت - كه به تمليك خداوند انجام مى‏گيرد - مالكِ دو طرفِ فعل و ترك مى‏شود. پس علّت فعل و ترك را استطاعتى مى‏داند كه به تمليك الهى مالك شده است.» ^۲.
بعد از اين توضيح، مفسّر ارجمند با طرح پرسش و پاسخ‏هايى به بيان دقيق‏تر جوانب