3 - 1 . پاسخ به افسانه غرانيق

مفسّر ما، در ضمن تفسير آيات 19 تا 27 سوره تكوير، نكات بارز و مهمّى در دفاع از حقّانيت وحى آورده است. ^۱. در خلال همين مباحث، ذيل آيه 25 سوره تكوير: «و ما هو بقول شيطان رجيم» افسانه غرانيق را از تفسير كشّاف زمخشرى نقل كرده و در قالب طرح چند پرسش به سخنان او پاسخ گفته است. ^۲.
مفسّر ما، ضمن نقد و بررسى غرانيق، بدون ورود به عرصه بحث نقلى و بررسى سندى روايات مربوطه، به آيه 52 سوره حج اشاره مى‏كند و بدين گونه به توضيح آن مى‏پردازد :
«هر پيامبرى را كه خداوند به نبوت يا رسالت فرستاده، براى اهداف خود برنامه ريزى كرده، تا بتواند به هدف احياء كلمه توحيد دست يابد. اين همان «تمنّى» است كه در آيه، از آن سخن مى‏گويد.» (اِذا تَمَنّى‏). امّا شياطين، در راه رسيدن انبياء عليهم السلام به آن برنامه‏ها، موانعى ايجاد مى‏كنند، و ترديدهايى در دلِ كوته نظران پديد مى‏آورند (القى الشيطان فى امنيّته). پس از آن، خداوند، نقشه‏هاى شياطين را باطل مى‏كند. (فينسخ الله...) مرحوم ملكى در اينجا توضيح مى‏دهد كه «نسخ» در اين آيه، به معنى «نسخ آيات و شرايع پيشين الهى» نيست، بلكه «ابطال يك امر عينى تكوينى خارجى» است، كه خداوند با نورانيت دين مبين خود، كيدهاى شياطين را به خودشان برمى‏گرداند. (فينسخ الله ما يلقى الشيطان) پس از آن، آيات و بيّنات خود را استوار مى‏سازد (ثم يُحكم الله آياته).»
اين تبيين، بخشى از پاسخى است كه مفسّر ما به زمخشرى مى‏دهد كه «تمنّى» را به معنى «تلاوت» پنداشته و براساس آن، آيه 52 سوره حج را به تعبير «مداخله شيطان در تلاوت آيات الهى توسط پيامبر» معنى كرده بود. ^۳
مفسّر ما، تفصيل بحث در اين مورد را به رساله «الروح فى القرآن» ارجاع داده، كه متن كامل آن در جزء سى‏ام مناهج، پس از تفسير سوره نبأ آمده است.^۴

4 - 1 . عدم تناقض در قرآن

منكران قرآن، از روزگاران پيشين - و حتى از دوره صدر اسلام - برخى از آيات اين كتاب الهى را دستاويز قرار داده و وجود تناقض در قرآن را ادّعا كرده‏اند. مفسّر ما، در مواضع مختلف از