2 - 9 - 2 . اهميت بداء
بداء نشانه و مظهر قدرت و مالكيت خداست. بنابراين معرفت بداء و تسليم شدن در برابر آن، خود بنفسه يك عبادت است كه هيچ عبادتى بدان مايه و ارزش نيست.
امام باقر يا امام صادق عليهما السلام فرمودند: «ما عُبِدَ اللهُ عَزّوجلَّ بشىء مِثل البَداء» خداوند عزوجل با چيزى مثل بداء عبادت نشده است.۱
3 - 9 - 2 . مشيت ازلى در ديدگاه وحى
ممكن است بر مبناى مشيت ازلى خداوند، آيه «يمحوا الله ما يشاء و يثبت و عنده ام الكتاب» اين گونه توضيح و تفسير شود كه «همه حوادث عالم بر طبق مشيت ازلى الهى كه همان علم خداست در ام الكتاب نوشته شده و متعلّق مشيت الهى قرار گرفته،پس تصور تغيير و تبديل در آنچه متعلّق علم و مشيّت الهى قرار گرفته معقول نمىباشد. بنابراين كليه حوادث عالَم در ام الكتاب مكتوب و به دست تواناى خداوند جارى مىشود. و بر اين اساس خداوند با حكم دوم، حكم اول را از بين مىبرد.»
مرحوم آيت الله محمد باقر ملكى ميانجى، بر اين نظريه و تفسير آيه، چند اشكال مطرح كرده و پس از بررسى اجمالى نتيجه مىگيرد كه خداوند فاعل بالإبداء و الإنشاء و از باب قدرت و مالكيت است. مشيّت الهى، فعل متعيّن خداست. مشيّت جديد، تعيين خلق جديد و يا محو امر ثابت در مشيّت قبلى است. تفسير آيه به حوادث مكتوب در ازل، معناى محو و اثبات حقيقى را به معناى «انقضاى اجل مكتوب و ابراز امر ثابت و مكتوب در ازل» دگرگون مىسازد و اين معنا صحيح نيست.
4 - 9 - 2 . بداء در معارف الهى و معارف بشرى
در ذيل اين عنوان، به پنج مورد اختلاف ميان معارف الهى با دستاوردهاى علوم بشرى اشاره شده است :
1) تحديد علم خدا و تعيّن آن به نظام واحد احسن جايز نيست.
2) قدرت و مالكيت خداوند بر نظام آفرينش فعلى و يا نظامهاى بىپايان ديگر حتى نقايض و اضداد آنها، در عرض واحدى قرار دارد.
3) تعيّن يك نظام آفرينش با مشيت، اراده و قَدَر خداوند - كه فعل خداوند مىباشند - صورت مىگيرد.
4) همه ما سوى الله حقيقتاً حادث و مسبوق به عدم محض است، و ازليّت منحصر به خداوند است.
5) خداوند از آفرينش فارغ نشده و قدرت تغيير وتبديل در آن را دارد.
