علمى مفسّر نسبت به متن، ماتن و عناصر اساسى دخيل در فرآيند تفسير است كه با مبنا قرار دادن آنها، به تفسير قرآن مىپردازد. برخى از محقّقان، با تعريف مبانى تفسير به مبادى تصوّرى و تصديقى مفسّر، بر لزوم آگاهى، تعريف و انتخاب مبنا در مورد آنها پيش از تفسير تأكيد داشتهاند.۱
اختلاف نظر مفسّران، به تفاوت مبانى تفسيرى آنان بر مىگردد؛ البته تعصّبات مذهبى، سياسى، و ذهنيتهاى خودساخته افراد نيز در اين ميدان، بىتأثير نبودهاند. ۲ آنچه از چهره در هم كشيده تفاسير فريقين نسبت به همديگر مشاهده مىشود، ريشه در همين تأثّرات مذهبى و مبانى اختلافى آنان در تفسير دارد.
عبد الجليل رازى، به عنوان يك قرآنپژوه، بر اساس مبانى تفسيرى خاص خود، به فهم و تفسير آيات پرداخته است كه در اين بخش به تحليل مبانى وى مىپردازيم. مبانى تفسيرى رازى در سه دسته ذيل قابل طبقه بندى است:
الف. مبناى ناظر به مؤلّفِ قرآن
الاهى بودن قرآن
الاهى بودن مؤلّفِ قرآن، از مبانى كلامى رازى در تفسير قرآن است كه از پيشفرض هويتِ پديدآورنده آن تأثير مىپذيرد. مطابق اين پيشفرض، تنها مؤلّف و ماتن قرآن، شخص «اللَّه» است. در نقض به اين مؤلّفه هويّتى قرآن چنين اشاره شده است:
خداى تعالى كه او كتاب به جبرئيلِ عليه السلام امين داده و به محمّد فرستاده... .۳
پذيرش اين مبنا، آثار متعدّدى در قرآنشناسى و تفسير آن دارد. آثار نخست، در باره متن قرآن و نوع دوم، مؤثّر در فهم و تفسير آيات است. اماميه با تكيه بر ويژگىهاى انحصارىِ متن قرآن، تجربه مثبت تاريخى در عدم امكان هماوردى با قرآن و ادلّه نقلى معتبر، بر اين اعتقاد است كه تنها خداوند، پديدآورنده تمام قرآن
1.منطق تفسير قرآن، ج ۱، ص ۱۷.
2.هرمنوتيك كتاب و سنّت، ص۲۳.
3.نقض، ص۲۷.
