است. كشف نوع رابطه معنايى حاكم در هندسه بينامتنى گزارههاى دينى، مفسّر را در حلّ اين تناقض، يارى خواهد رساند. اكتشاف رابطه معنايى تخصيص، حاكم ميان دو گزاره عام و خاص، از اين موارد است. نمونههاى در ادامه، دقّت رازى در توجّه به روابط حاكم ميان آيات و قرآن و سنّت از باب عام و خاص را به خوبى نشان مىدهند.
يك. صلوات بر مصيبتزدگان و مؤمنان
قرآن در آيه (الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيهِ رَاجِعُونَ أُوْلَئكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُوْلَئكَ هُمُ الْمُهْتَدُون)۱ بر كمينه مسلمانانى كه مصيبتى بر آنان رسيده و در (هُوَ الَّذى يُصَلّى عَلَيْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إلَى النُّورِ وَ كانَ بِالْمُؤْمِنينَ رَحيماً)۲ بر عموم (همه مؤمنان) صلوات فرستاده است.۳ از ظاهر تعابير كمينه و عموم در عبارت رازى، به دست مىآيد كه وى رابطه معنايى دو آيه ياد شده را تخصيص دانسته است. مقصود وى از كمينه، خاص بودن آيه نسبت به آيه بعدى است كه معنايى عام و فراگير دارد.
دو. صالحان از همسران و ذرّيه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله
رازى در توضيح اجابت دعاى پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله «اصلح لنا أزواجنا و ذرّياتنا» و رابطه معنايى آن با آيات سوره تحريم مىنويسد:
و زنانش بحمد اللَّه مؤمنات و قانتات و امّهات المؤمنين بودند؛ امّا آيه ديگر را بايد خواجه توجّه كند كه (إنْ تَتُوبا إلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُما وَ إنْ تَظاهَرا عَلَيْهِ فَإنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْريلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمَلائِكَةُ بَعْدَ ذلِكَ ظَهيرٌ * عَسى رَبُّهُ إنْ طَلَّقَكُنَّ أنْ يُبْدِلَهُ أزْواجاً خَيْرًا مِنْكُنَّ مُسْلِماتٍ مُؤْمِناتٍ قانِتاتٍ تائِباتٍ عابِداتٍ سائِحاتٍ ثَيِّباتٍ وَ أبْكارًا)۴ كه از قرآن است و روا باشد كه دعاى قبلى در بعضى از زنانش مستجاب شده باشد و در بعضى نه، كه نه
1.سوره بقره، آيه ۱۵۶ - ۱۵۷.
2.سوره احزاب، آيه ۴۳.
3.نقض، ص ۳۱۹.
4.سوره تحريم، آيه ۴ - ۵.
