عملكرد حديثى عبد الجليل استخراج شده و اندك گفتارهاى حديثى او نيز مورد بهرهبردارى قرار گرفتهاند.
كليدواژهها: عبد الجليل قزوينى رازى، نقض، مناظرات فريقين، كلام و عقايد، علوم حديث، روششناسى.
پيشگفتار
عبد الجليل قزوينى رازى، از علما و متكلّمان شيعى قرن ششم هجرى است. بزرگداشت مقام او زمينهاى است تا انديشهها و آثار وى بازشناسى شوند. از قزوينى رازى فقط يك كتاب در دسترس است و از وضعيت كنونىِ ديگر نگاشتههايش اطّلاع چندانى در دست نيست. شايد به همين علّت، در قرون اخير، كمتر از وى ياد شده و ديدگاهها و روش او اثر لازم را بر انديشههاى متأخّران نداشته است.۱ همين يك كتاب، نشاندهنده جامعيت نسبى وى در علوم اسلامى مختلف اعم از: عقايد، منطق، تفسير، تاريخ اسلام، حديث، فقه، ادبيات و عرفان است. اطلاعات و تحليلهاى او در اين كتاب، همه محورهاى ياد شده را شامل مىشوند. عبد الجليل در كتاب نقض، بخشى از توانمندىهايش در زمينه علوم حديث را عرضه كرده است؛ نوشتههايى كه نشان از سررشته او در همه شاخههاى علوم حديث دارند.
نويسنده در اين كتاب، از روايات براى مناظره بهره گرفته و اين نوع استفاده از حديث، كمتر به رشته تحرير درآمده است. با اينكه مباحثات شفاهى حديثى در روزگار گذشته رايج بوده، امّا بايد اين كتاب را جزو معدود منابعى دانست كه استفاده از روايات در مناظره را به قلم درآوردهاند.۲ روشن است كه روش استفاده از حديث در مناظره، با استفاده از آن در يك تدريس يا مقاله معمولى، متفاوت است. در مناظره،
1.مرحوم محدّث اُرموى، روش كتاب مجالس المؤمنين قاضى شهيد شوشترى را پيرو كتاب نقض دانسته است (فهرست منتجب الدين، تعليقات محقّق، ص۲۹۸).
2.براى مشاهده نمونههاى ديگرى از اين دست، ر.ك: الشافى فى الإمامة، سيّد مرتضى؛ نهج الحق، علّامه حلى؛ إحقاق الحق، قاضى نور اللَّه شوشترى.
