بازشناسى مبانى و عملكرد حديثىِ عبد الجليل رازى در كتاب «نقض» - صفحه 127

هدف، اثبات ادّعاى خود و ردّ ادّعاى طرف مقابل و تبيين مطلب براى نفر سوم است و در اين راستا، اطلاعات و تحليل‏هاى جدلى و برهانى، كاربرد بسيار دارند.۱ در كتاب نقض، اين مبنا در بُعد حديثى به خوبى مورد توجّه قرار گرفته و اين، ضرورت پرداختن به موضوع مقاله را روشن مى‏كند. ضرورت ديگر، آشنايى با فضاى حديثى روزگار عبد الجليل و ساختار تفكّر حديثى اوست كه مى‏تواند نشانگر بخشى از ديدگاه‏هاى رايج حديثى در آن زمانه باشد.
پرسش‏هاى اصلى اين پژوهش آن است كه آيا عبد الجليل قزوينى را مى‏توان به عنوان محدّثى روشمند در علوم و معارف حديث مطرح كرد؟ شاخصه‏هاى روش وى در علوم حديث چيست؟ در پاسخ به اين پرسش‏ها به بررسى محورهاى علوم حديث در كتاب نقض مى‏پردازيم و مبانى و تفكّر حديثى و روش نقد الحديثى و فقه الحديثى مؤلّف را تحليل مى‏كنيم. طبق اعلام دبيرخانه كنگره، بررسى تاريخ حديث و حوزه‏هاى حديثى در اين كتاب، در مقاله جداگانه‏اى انجام مى‏شود. لذا در نوشتار حاضر به آن نمى‏پردازيم. همچنين نسبت به شناسايى قزوينى رازى و كتاب او مقاله‏اى ديگر و نيز كتابى در حال تدوين اند. لذا به اين موضوع، اشاره كوتاهى مى‏كنيم. بررسى سخنان عبد الجليل نسبت به رجال، محدّثان و كتب حديثى هم نياز به مقاله‏اى مستقل دارد؛ چون اسامى‏اى كه وى در كتابش آورده، فراوان‏اند و تحليل وضعيت آنها نيازمند كارى مستقل است.
هدف اين مقاله، ارائه انديشه‏هاى حديثى قزوينى رازى با ذكر نمونه‏هاى آن در كتاب نقض است. بررسى اين موضوع، ميزان قوّت متكلّمان متقدّم شيعه در مباحث حديثى را نشان مى‏دهد. همچنين مى‏توان در تحليل تاريخ، حوزه‏ها و مكاتب حديثىِ دوران رازى از آن استفاده كرد. ارائه اطلاعات نو يا كمتر پرداخته شده، از ديگر ويژگى‏هاى اين نوشتار است كه به مطالب مطرح شده در كتاب نقض، تكيه دارد.

1.ر. ك: المنطق، ص‏۳۶۰ و ۳۸۲.

صفحه از 174