تاكنون مقاله مستقلّى در باره علوم حديث در كتاب نقض تأليف نشده و يا نگارنده از آن بىاطلاع است. لذا اين اثر، اوّلين اقدام در بررسى اين كتاب از منظر مجموعه مطالب علوم حديثى است. روش اين پژوهش، كتابخانهاى و با تكيه بر نسخه الكترونيك كتاب نقض و بر اساس فيشهاى مكتوب و الكترونيكى است كه از حدود هفتاد منبع تهيه شده است.
1. شناسايى عبد الجليل رازى و كتاب «نقض»
پيش از پرداختن به ديدگاهها و رفتار حديثى عبد الجليل در كتاب نقض، به معرّفى اجمالى وى مىپردازيم.
الف. شناسايى مولّف
ابو الرشيد عبد الجليل ابن ابى الحسين محمّد ابن ابى الفضل قزوينى رازى، معروف به نصير الدين واعظ، صاحب كتاب نقض است. وى تا حدود سال 566 ق، زنده بود؛ امّا از زمان دقيق ولادت و وفات وى اطلّاعى در دست نيست. ابو الرشيد ابتدا در قزوين و سپس در رى مىزيست۱ و نزد اساتيدى چون: ابو عبد اللَّه جعفر بن محمّد دوريستى محدّث بزرگ اماميه و معاصر شيخ طوسى،۲ معين الدين اميركا ابن ابى اللجيم العجلى القزوينى (م514 ق) فقيه، متكلّم و مناظرهكننده ماهر امامى۳ و حسين ابن ابى الحسين قزوينى برادرش - كه به گفته وى مفتى و پير طايفه بود - ۴ درس آموخت. منتجب الدين ابن بابويه(م585 ق)۵ و ابن شهر آشوب (م588 ق)۶ از شاگردان اويند. بر اين اساس بايد قزوينى رازى را در زمره معمّران با عُمرى نزديك به يك قرن شمرد.۷
1.ر. ك: التدوين فى أخبار قزوين، ص۵۳۶ (ش۲۱۱۷).
2.فهرست منتجب الدين، ص۴۵ (ش۶۷).
3.همان، ص۳۵ (ش۱۵). نيز، ر. ك: مرآة الكتب، ص۳۶۹ (پاورقى محقّق).
4.نقض، ص۳ و۴۹۵.
5.فهرست منتجب الدين، ص۳۵ (ش۱۵).
6.الكنى و الألقاب، ج۱، ص۳۳۳.
7.نام وى در زمره معمّران نيامده است.
