ب. شناسايى تأليف
كتاب بعض مثالب النواصب فى نقض «بعض فضائح الروافض» يا همان نقض، بين سالهاى 556 تا 566ق، تأليف شد.۱ انگيزه نخستين نگارش اين كتاب، اجابتِ خواسته يا اجراى دستور رييس العلماى قزوين و هدف از آن، پاسخ به كتاب بعض فضائح الروافض بود.۲ در ابتداى كتاب، مولّف اظهار مىدارد كه نگارش اين پاسخنامه را با استخاره آغاز كرده است.۳ گفته شده كه فضائح را شهاب الدين تواريخى شافعى رازى از بنى مشاط در سال 555 ق، تأليف كرده۴ و در سال 556 ق، منتشر شده است.۵ او اهل رى بود و در اين كتاب به عقايد، تاريخ، علوم و عملكرد شيعه، حملات تندى كرد.۶ وى اظهار داشت كه 25 سال شيعه بوده و پنج سال پيش از نوشتن كتاب، سنّى شده است. او در عقيده، اشعرى بود و در فقه، شافعى و در جايى هم خود را حنفى خوانده است.۷
نثر نقض، فارسىِ روان و شيرين همراه با سجع و به كارگيرى ضرب المثلهاى فارسى است۸. در اين كتاب، مطالب كلامى مشحون به قرآن و حديث، مطالب تاريخى،۹ فقهى،۱۰ گزارشهايى از حوزههاى علميه آن روزگار،۱۱زيارتگاهها، امامزادگان،۱۲ بلدان و محلاّت شيعه،۱۳ مطالب رجالى و تراجم۱۴ آمده است. همچنين
1.نقض، ص بيست و دو (مقدّمه محقّق)؛ آقا بزرگ تهرانى در جايى از الذريعة (ج۲۲، ص۲۱۵)، نگارش نقض را بين سالهاى۵۵۶ تا۵۵۹ ق، آورده و در جايى ديگر (ج۲۴، ص۲۸۴) تاريخ نگارش اين كتاب را بين سالهاى ۵۵۹ تا ۵۶۶ ق، دانسته است .
2.نقض، ص۲.
3.همان، ص۶.
4.همان، ص۶۴۶ (محدّث اُرموى با توجّه به برخى مطالب منقول از اين كتاب، احتمال داده كه مولّف فضائح، افزودن بر كتاب را حتّى پس از انتشار نيز تا سال ۵۵۹ ق، ادامه داده است).
5.همان، ص بيست و يك (مقدمه محقّق). نيز، ر. ك: همان، ص۲.
6.همان، ص۴.
7.همان، ص۱۰۲ -۱۰۳.
8.ر. ك: همان، ص۴۳۵.
9.ر. ك: همان، ص۴۱ و۲۱۵.
10.ر. ك: همان، ص ۵۵۴ - ۵۷۱ و ۶۱۴ - ۶۲۱.
11.ر. ك: همان، ص۱۹ و۳۵.
12.ر. ك: همان، ص۳۰۵.
13.ر. ك: همان، ص۱۹۹.
14.ر. ك: همان، ص۳۰۴ -۳۱۶.
