معرفت خدا، توحيد و اسما و صفات از ديدگاه مرحوم عبد الجليل قزوينى‏ - صفحه 196

دو. توحيد صفاتى‏

مرحوم عبد الجليل قزوينى، معتقد است كه صفات ذات خداوند، عين ذات اوست و هيچ صفت زايد بر ذات براى خداوند متعال وجود ندارد. از نظر او خداوند در مقام ذات خويش، همه كمالات ذاتى را بالذات دارد و هيچ كمالى با كمال ديگر در مقام ذات الهى، اختلاف و بينونتى ندارد.
از نظر او و همه شيعيان، خداوند، همان طور كه ذاتاً بى‏مثل و شبيه است، در صفات و فعل نيز مثل و شبيه ندارد و متفرّد و متوحّد است؛ يعنى در علمى كه او بِدان موصوف مى‏شود، احدى با او مشاركت ندارد. همين طور در خالقيت و رازقيت و امثال آنها - كه از اوصاف فعل الهى هستند - شبيه و مانندى ندارد. در روايات اهل بيت عليهم السلام به هنگام توصيف خداوند، اوصاف او با قيودى ضميمه شده است تا مخاطب از توهّم شباهت داشتن خدا با خلق در همين صفات دور شود.
امام كاظم عليه السلام در توصيف خداوند متعال مى‏فرمايد:
أنَّهُ الحَىُّ الَّذِى لا يَمُوتُ وَ القادِرُ الَّذى لا يَعجِزُ وَ القَاهِرُ الَّذى لا يُغلَبُ وَ الحَليمُ الَّذى لا يَعجَلُ وَ الدّائِمُ الَّذى لا يَبيدُ وَ الباقِى الَّذى لا يَفنى وَ الثّابِتُ الَّذى لا يَزُولُ وَ الغَنِىُّ الَّذى لا يَفتَقِرُ وَ العَزيزُ الَّذى لا يَذِلُّ وَ العالِمُ الَّذى لا يَجهَلُ وَ العَدلُ الَّذى لا يَجُورُ وَ الجَوادُ الَّذى لا يَبخَل؛۱
همانا خداوند، زنده است كه نمى‏ميرد؛ تواناست كه ناتوان نمى‏شود؛ و پيروزمند است كه مغلوب نمى‏شود؛ بردبار است كه شتاب زدگى نمى‏كند؛ هميشگى است كه نهايت ندارد؛ باقى است كه فنا نمى‏پذيرد؛ ثابت است كه زوال پيدا نمى‏كند؛ غنى است كه فقر در او راه ندارد؛ عزيز است كه ذلّت ندارد؛ داناست كه نادان نمى‏شود، عادل است كه ستم نمى‏كند؛ و بخشنده است كه بخل نمى‏ورزد.

مانند اين روايت در احاديث اهل بيت عليهم السلام فراوان است. از اين تعابير استفاده

1.بحار الأنوار، ج‏۴، ص‏۲۹۶.

صفحه از 216