در روايات اهل بيت عليهم السلام نيز به تفصيل در باره ويژگىهاى امامان الهى عليهم السلام سخن رفته است.۱ متكلّمان مسلمان نيز به پيروى از قرآن و روايات، همواره در كتب خويش بابى را به اين موضوع اختصاص دادهاند كه در طول بحث به مناسبت، نظر برخى از متكلّمان بزرگ، مطرح خواهد شد.
1. معنا و حقيقت امامت
براى رسيدن به شناخت درستى از شرايط امامت يا ويژگىهاى امامان عليهم السلام، پيش از هر چيز، لازم است كه درك درستى از معنا و حقيقت اين مقام داشته باشيم و داشتن چنين درك صحيحى از اين مقام، به آگاهى از مفهوم درست امامت وابسته است. امام در لغت، به معناى كسى يا چيزى است كه از او پيروى مىشود.۲ اين پيروى، با هدف مشخصى نيز صورت مىگيرد. به همين دليل، به راه نيز امام اطلاق مىشود؛ زيرا پيمودن راه، به منظور رسيدن به مقصدى است.۳ رسيدن به مقصد نيز تنها با پيمودن صحيحِ آن محقّق مىشود و انحراف از راه، انسان را از مقصد دور مىسازد. ۴همچنين امام كسى است كه به او اقتدا مىشود،۵ و جعل امامت براى كسى، به جهت آن است كه مردم با اقتدا و تبعيت از اوامر و نواهى او به مقصد برسند.
در قرآن نيز امام به همين معنا به كار رفته است؛ زيرا اصلْ بر اين است كه خداوند متعال، روش جديدى غير از آنچه در ميان مردم رواج داشته، براى تفهيم و تفاهم ابداع نكرده و همان واژهها را با همان معنايى كه عرب از آنها مىفهميده، به كار برده است. بجز اين كه دقّت در كاربردهاى قرآنى اين واژه، نشان مىدهد كه «امام» در اطلاقات قرآنى، در سعادت و شقاوت پيروان خود، نقش جدّى و پايدارى دارد. بر اساس آيه هفده سوره هود، امام به معناى راه روشنى است كه براى مؤمنان و پيروان
1.براى نمونه، به ابواب «كتاب الحجّة» از اصول كافى مراجعه شود.
2.ر.ك: لسان العرب، ج ۱۲، ص۲۴؛ قاموس المحيط، ج ۴، ص ۷۷.
3.ر.ك: مجمع البحرين، ج ۶، ص۱۰.
4.لسان العرب، ج ۱۲، ص۲۴.
5.الصحاح، ج ۵، ص۱۸۶۵.
