۷ : مواجهه متكلّمان امامى با فلسفه در سده ششم هجرى
دكتر على‌نقى خدايارى۱
چكيده
يكى از مباحث درخور مطالعه در ساحت تاريخ كلام اماميه، شيوه مواجهه و تعامل متكلّمان امامى با فلسفه و آموزه‌هاى فلسفى در دوره‌هاى گوناگون است. بر پايه مطالعه حاضر، در سده ششم هجرى، مواجهه اماميان با فلسفه، بر دو گونه رويارويى مثبت، و رويارويى منفى و انتقادى، صورتْ بسته است. در بخش مواجهه مثبت، گونه‌هايى چون: به كارگيرى مبانى و آموزه‌هاى فلسفى در اثبات مسائل كلامى، پذيرش برخى آموزه‌هاى فلسفىِ مغاير آموزه‌هاى كلامى، تاريخ‌نگارى فلسفى، نقل سخنان فيلسوفان در متون اخلاقى، مناقب نگاشته‌ها و تفاسير قرآن كريم، قابل شناسايى‌اند. مواجهه منفى با فلسفه و آموزه‌هاى فلسفى نيز در سه شكل نقد عمومى، ردّيه‌نگارى و نقد مبانى و آموزه‌هاى فلسفى، صورت بسته است. مهم‌ترين مسائل اختلافى و مورد نقد متكلّمان امامى نيز عبارت‌اند از: نحوه فاعليت خدا، ديرينگى جهان، فلسفه آفرينش، حقيقت انسان، معاد، قول به طبايع، معجزه و راه شناخت پيامبران. در كتاب نقض، مواجهه مثبت با فلسفه، نمودى ندارد و رويكرد نويسنده به فلسفه و آموزه‌هاى
۱.استاديار جامعة المصطفى صلى اللَّه عليه و آله العالميّة، گروه شيعه‌شناسى.
