كرده است: يك. قديم و حادث. قديم، موجودى است كه ابتدا و آغازى ندارد و حادث، موجودى داراى آغاز است . قديم مختار، بى‏نياز از فاعل و قديم موجَب، نيازمند فاعل است‏^۱.
دو. واجب و ممكن. موجود يا واجب است يا ممكن. از ويژگى‏هاى واجب لذاته آن است كه وجود به غير ندارد و وجودش زائد بر آن نبوده و عدم آن امكان‏پذير نيست. ويژگىِ ممكن، آن است كه وجود يا عدم آن نيازمند امرى بيرون از ذات آن است. و وجود و عدم نسبت به آن تساوى دارد. مناط نيازمندى اثر به مؤثر، امكان است نه حدوث.^۲ علّامه حلّى، متكلّمان متقدّم را قائل به ديدگاه نخست و متكلّمان متأخّر و فلاسفه را مدافع ديدگاه دوم معرفى كرده است .^۳
ابن نوبخت به استناد منابع موجود، ظاهراً نخستين متكلّم امامى است كه بر پايه تقسيم موجود به ممكن و واجب، برهان امكان و وجوب را در اثبات صانع به كار برده است:
ثبوت حدث يوجب ثبوت صانع لأنّه ممكن فلابدّ له من مؤثر.^۴
در سده ششم در ميان متكلّمان امامى، رويكرد يكسانى در اين زمينه وجود ندارد. نويسنده التعليق، از راه برهان حدوث، به اثبات محدث پرداخته‏^۵ و مناط نيازمندىِ فعل به فاعل را حدوثْ شمرده است.^۶ ظهير الدين راوندى، فرزند قطب الدين راوندى (م‏573 ق)، برهان حدوث را در قالب نيازمندى متغيّر به غير عرضه كرده است:
لما ثبت أنّ المتغيّر محتاج ، و العالم - بجميع أجزائه وتركيبه - متغيّر فهو محتاج، والمحتاج لا بدّ له من محتاج إليه ، وهو صانعه.^۷