۹ : جايگاه اصطلاح «شيعه اصوليّه» در گفتمان كلامى عبد الجليل قزوينى رازى
سيّد محمّدهادى گرامى۱
چكيده
تقابل اخباريان و اصوليان از سده يازده هجرى و هم‌زمان با فعّاليت‌هاى ملاّ محمّدامين استرآبادى آغاز شد. در عين حال، كاربرد اصطلاحات «اخبارى» و «اصولى» را مى‌توان به شكل محدودترى در سده‌هاى پيشين نيز پيجويى كرد. كتاب نقض عبد الجليل قزوينى رازى، از معدودترين آثار امامى در سده‌هاى ميانه است كه در آنها تقابل ميان اصوليّه و اخباريّه، به شكل نسبتاً خوبى انعكاس يافته است و به طور خاص، در موارد متعدّدى از گروهى به نام «شيعه اصوليّه» ياد شده است. بر اساس يك خوانش اوليّه، به نظر مى‌رسد كه تقابل مطرح شده در كتاب نقض، به اصحاب حديث قم و اماميان متمايل به مكتب متكلّمان بغداد اشاره داشته باشد. اين مقاله، با ردّ اين خوانش و يك فرضيّه ديگر، در نهايت نشان خواهد كه كاربرد اصطلاح «شيعه اصوليّه» در گفتمان كلامى عبد الجليل قزوينى رازى، ماهيّتى كاملاً راهبردى۲ دارد. گرچه در ظاهر، عبد الجليل از جريان‌هاى امامى همچون اصوليّه و اخباريّه، ياد مى‌كند، امّا عدم تطبيق اطلاعات موجود در كتاب، با
۱.دانشجوى دكترى الهيات دانشگاه امام صادق عليه السلام (m.h.gerami@hotmail.com).
۲.در اين مقاله، بارها از تعبير «راهبرد» استفاده شده است كه معادل فارسى «استراتژى» است.
