شخصيّتهاى شناخته شده اين جريانها، نشان مىدهد كه مطرح كردن جريانى به عنوان «شيعه اصوليّه» و سپس خبر دادن از تقابل آنها با اخباريّه، صرفاً راهبردى براى بازيابى جايگاه اجتماعى اماميّه در عصر عبد الجليل بوده است.
كليدواژهها: شيعه اصوليّه، شيعه اخباريّه، نقض، عبد الجليل قزوينى، سده ششم، راهبرد، گفتمان كلامى.
پيشدرآمد
كتاب نقض با نام كامل بعض مثالب النواصب فى نقض «بعض فضائح الروافض»، يكى از آثار ارزشمند كلامى شيعه است كه به زبان فارسىِ شيواى سده ششم هجرى، نگارش يافته است. موضوع آن - همان طور كه از نامش پيداست - ، پاسخگويى به نسبتهاى ناروايى است كه يكى از نويسندگان سنّى مذهب ساكن رى، در كتابى با نام بعض فضائح الروافض به شيعيان وارد كرده است. گفته مىشود كتاب بعض فضائح الروافض در سال 555 ق، نگارش يافته است۱ و به گفته برخى، نويسنده كتاب «شهاب الدين تواريخى شافعى رازى» بوده است كه تلاش مىكرده هويّت خود را مخفى نگه دارد.۲ عبد الجليل قزوينى، بنا بر گفته خودش كتاب را به دستور ابو الفضل محمّد بن على المرتضى نگاشته است.۳
نصير الدين عبد الجليل بن ابى الحسين بن ابى الفضل قزوينى۴ رازى يا همان نگارنده كتاب، از عالمان شيعى و متكلّمان برجسته سده ششم هجرى در رى است.۵ وى شخصى دانشمند، فصيح و متدّين بوده است.۶ او از سخنپردازان و وعّاظ معروف زمان خود بوده۷ و تعبير شيخ منتجب الدين رازى (م 585ق) در باره وى به
1.ر.ك: نقض، ص بيست و يك (مقدّمه مصحّح).
2.الذريعة، ج۲۴، ص ۲۸۴.
3.نقض، ص۴.
4.فهرست منتجب الدين، ص ۸۷.
5.هدية العارفين، ج۵، ص ۵۰۰.
6.همان، ص ۸۷؛ أمل الآمل، ج۲، ص ۱۴۳.
7.رياض العلماء و حياض الفضلا، ج۳، ص ۷۲.
