10 : دفاع از اماميه و برائت از اسماعيليه در كتاب «نقض»
دكتر رسول رضوى۱
چكيده
در عصرى كه عبد الجليل رازى، كتاب نقض را مىنگاشت، ممالك اسلامى، بين دو خلافت غربى فاطمى و شرقى عبّاسى، تقسيم شده بود. اين دو خلافت، با استفاده از ابزار سياست، فرهنگ، دين، مذهب و هر مستمسك ديگرى، سعى داشتند تا مخالفان خود را از ميان بردارند و سرتاسر ممالك اسلامى را تحت نفوذ خود درآورند . در اين بين، پيروان اهل بيت عليهم السلام يعنى شيعيان اماميه - كه بعد از برافتادن آل بويه و حمدانيان، پناه سياسى و نظامى خود را از دست داده بودند - ، بايد فشارهاى هر دو طرف را تحمّل مىكردند و در عين حال، به دفاع از مكتب خود مىپرداختند؛ چرا كه عبّاسيان، آنان را به اتّهام قرمطى و اسماعيلى بودن مىكشتند و نزاريان و قرمطيان، به اتّهام تقيّه و همراهى با اهل سنّت.
در چنين اوضاع و احوالى، نقش علماى اماميه، حياتى و تعيين كننده بود. آنان علاوه بر تبيين اصول و فروع مكتب اهل بيت عليهم السلام بايد از اتّهامهاى وارده از سوى مخالفان، برائت مىجستند و از گرايش ضعفا به مكاتب مخالف يا ورود آراى مخالفان در ميان شيعيان اماميه، جلوگيرى مىكردند و اين همان كار يا شاهكارى است كه عبد الجليل رازى در كتاب بعض مثالب
1.استاديار گروه كلام اسلامى دانشكده علوم حديث.