دفاع از اماميه و برائت از اسماعيليه در كتاب «نقض» - صفحه 435

نكته اساسى در اين شيوه، نيفتادن در دام منطق مخالفان و رعايت اعتدال و عدم افراط و تفريط در دفاع از يك مكتب و حمله به مكتب مخالف است كه عبد الجليل رازى، به خوبى از عهده آن به در آمده است.
اگر قرار بر تلخيص شيوه عبد الجليل رازى باشد، مى‏توان شيوه وى را در اين واژگانْ خلاصه كرد: «تبيين، استدلال و دفاع - نقد، ابطال و تهاجم» و شرح تفصيلى هم چنين است:

الف. تبيين، استدلال و دفاع

عبد الجليل رازى، اصول اعتقادىِ اماميه را بارها به گونه‏هاى مختلف، معرفى مى‏كند و مى‏نويسد:
يكى توحيد است، دويم عدل است و دو ديگر هست نبوّت و امامت و ... .۱
در مورد ريشه اين اعتقاد مى‏گويد:
مذهب شيعه تا مصطفى صلى اللَّه عليه و آله از دنيا برفت و به جوار حق تعالى شد، همان است كه بود و بر آن نسق است كه گفتند از عدل و توحيد و نبوّت و امامت ... .۲
و در بيان فرق پيروان اهل بيت و پيروان مكتب خلفا، جمله معروف: «عدل و توحيد، علوى باشد و جبر و تشبيه، اُمَوى ..»۳ را تكرار مى‏كند.
وى بارها اعتقادات اماميه را به صورت خلاصه و منظّم بيان مى‏كند تا از احتمال سوء استفاده از آشفتگىِ اعتقادى - كه مؤلّف فضائح در صدد آن است - ، جلوگيرى كند، به همين دليل مى‏نويسد:
با آن كه نمى‏دانم اين مجبّر از اين رفض چه مى‏خواهد، اگر مثبتان عدل خدا و مقرّان به توحيد را كه بارى تعالى را منزّه و مبرّا گويند از افعال

1.همان، ص ۱۶.

2.همان، ص ۱۰۲.

3.همان، ص‏۳۹۳.

صفحه از 448