عراق، ۱ به تفصيل از شهر رى ياد كرده و نقش سلاطين سلجوقى را در بنيانگذارى ۲ و يا تعمير ۳مدارس و نيز خانقاههاى شيعى ۴ را به همراه آداب و رسوم موجود و نيز برپايىِ آموزشهاى علوم دينى در آنها را ياد كرده است. ۵
جالب آن كه عبد الجليل قزوينى در نقل اين شواهد توانسته است اصل تساهل و تسامح را نسبت به شيعيان و سادات از سوى دولت سلجوقى نمايان سازد و يكى از علل مهم شكوفايى تمدّن اسلامى را آشكار نمايد؛ چرا كه با وجود جهتگيرى مذهبى سلجوقيان به نفع اكثريت اهل سنّت، امّا آنها رعايت اقليت شيعه اماميه را كرده و توانستهاند اصل رقابت علمى در درون تمدّن اسلامى را در حكومت خود، شاداب نگه دارند.
همچنين او توانسته غيرمستقيم علمجويى و علمدوستى و وجود عالمان و استادان
1.... اگر به تحصيل و تعديد مدارس سادات مشغول شويم در بلاد خراسان و حدود مازندران و شهرهاى شام از حلب و هرات و از بلاد عراق چون قم و كاشان و آبه كه مدارس چند است و كى بوده است و اوقاف چند دارد طومارات كتب خواهد شد (همان، ص۳۴).
2.... اوّلاً مدرسه بزرگ سيّد تاجالدين محمّد كيسكى... نه در عهد طغرل بزرگ - سقاه اللَّه رحمته - كردند؟ و در آن جا مدرسه شمس الاسلام حسكا بابويه... نه در عهد دولت اين دو سلطان كردند؟ دگر مدرسهاى ميان اين دو مدرسه متعلّق به سادات... نه هم در عهد سلطان محمّد فرمودند؟ و مدرسهاى به دروازه آهنين... در آن عهد دولت سلطان ملكشاهى كردند و مدرسه فقيه على جاسبى به كوى اصفهانيان... نه در عهد سلطان سعيد ملكشاه فرمودند؟ و مدرسه خواجه عبد الجبار مفيد... نه در عهد مبارك ملكشاهى در روزگار بركيارق كردند؟... مدرسه كوى فيروز نه در عهد اين سلاطين بنياد كردند (همان، ص۳۵).
3.... خواجه امام ابو اسماعيل حمدانى به اصفهان رفت پيش سلطان محمّد و... مدرسهاش در فتنه خراب كرده بفرمود تا عمارتش كردند و كرسى نهادند و او با سر قاعده و رسم خود رفت و اين مدرسه، هنوز معمور مشهور است (همان، ص۲۶).
4.... و خانقاه امير اقبالى نه در عهد كريم غياثى كردند؟ و خانقاه على عثمان... نه در عهد سلطان ملكشاه فرمودند و هنوز معمور مشهور است...؟ (ص۳۶).
5.مثلاً ... قرب نود سال است كه در آن جا ختمات قرآن و نماز به جماعت هر روز پنجبار، و مجلس وعظ هر يك هفته دوبار و يك بار، و در اين مدرسه موضع مناظره و نزول مصلحان در آن جا كه مجاوران اند از اهل علم و زهد و سادات و فقهاى غريب كه رسند و باشند... (همان جا).
