2. مدارس
بخش مهم ديگرى كه در تاريخ اسلام از مظاهر مهمّ فرهنگ و تمدّن اسلامى به شمار مىآيد، مدارس اند. مدارس، سومين نهاد آموزشى پس از مساجدند كه پيدايش آنها مولود گسترش علم و رشتههاى علمى در ميان مسلمانان بود. مدارس برخلاف مساجد، به طور عمده، مركز آموزشهاى تخصّصى در علوم اسلامى به شمار مىآمدند و تربيتيافتگان آنها نيز جذب نظام ادارى خلافت اسلامى مىشدند. عبد الجليل، ويژگىهاى مدارس شيعى را چنين بيان كرده مىكند:
يك. شهرت علمى: او با ذكر نام مدارس، شهرت علمى آنها را نشان داده و همزمان، نام بعضى از استادان را نيز كه مدرسه، به نام آنها شهرت علمى يافته، ذكر كرده است. ۱
دو. معمارى: او با واژه زينت و آلت نشان داده كه در بناى اين مدارس، هنر معمارى به كار رفته و درها و سردرها و پنجرهها و ديوارههاى آن از هنر معماران و كاشيكاران و منبّتكاران، بهرهمند بوده است. ۲
سه. رونق علمى: او با استفاده از واژگان و اصلاحات علمى زير، رونق و تنوّع علمىِ اين مدارس را ياد كرده است.
چهار. درس: اين واژه، نشاندهنده برپاى كرسى تدريس ثابت در اين مدارس بوده است.
پنج. اوقاف: اين واژه، نشان دهنده استقلال اقتصادى مدارس از يكسو و علاقه ثروتمندان شيعه به علم با وقف كردن از سوى ديگر است كه خود از عوامل رونق علمى هم به حساب مىآمده است.
شش. قبول اعظم: اين واژه، حكايت از اعتبار و رونق اين مدارس دارد كه هم مىتواند حجم بالاى مراجعهكنندگان و تحصيلكردگان مدرسه و نيز استادان آن را