ياد كردهاى فرقه‏ شناختى عبد الجليل قزوينى در كتاب «نقض» - صفحه 105

از عقايد خاص اين فرقه ، اطّلاعى به دست نيامد .

3 . حنابله (حنبليّه)

پيروان مكتب فقهى محمّد بن حنبل شيبانى وائلى (م 241 ق) را حنابله گويند . او ايرانى الأصل ، از اهل مرو ، و از شاگردان شافعى بود. پدرش فرماندار سرخس بود . در زمان مأمون ، قائل به قِدم قرآن شد و برخلاف ابوحنيفه ، توجّهى به رأى نداشت و فقط به كتاب و حديث استناد مى‏جست .
در قرن دوازدهم هجرى ، مذهب حنبلى به تبليغ محمّد بن عبد الوهّاب و به زور شمشير خانواده آل سعود ، در جزيرة العرب رواج يافت و به نام مذهب وهّابيّت ، شكل ديگرى يافت .۱
مرحوم عبد الجليل ، از اين فرقه به عنوان يكى از فرقه‏هاى زير مجموعه مكتب شافعيّه نام برده و در برخى از مواضع ، به برخى از نظريات فقهى ابن حنبل نيز اشاره نموده است‏۲ و ما به جهت پرهيز از اطناب كلام ، از آوردنِ اين موارد ، اجتناب نموديم .

4 . حنفيّه‏

از جمله مذاهب چهارگانه معروف اسلامى ، حنفيّه است كه ابو حنيفه نعمان بن ثابت بن زوطى بن ماه (م 150 ق) مؤسّس آن است .
او نيز ايرانى الأصل و اهل كابل و زاده كوفه بود و در نزد حمّاد بن ابى سليمان (از علماى قرن اوّل و دوم هجرى) تلمّذ كرده بود . او قائل به رأى و اجتهاد شد و از اهل حديث ، بيزارى جست .۳
از كلام مرحوم عبد الجليل در جايى از كتاب نقض ، چنين فهميده مى‏شود كه پيروان اين فرقه ، از ديرباز تعامل مثبتى با شيعه اصوليّه داشته‏اند و شايد يكى از زمينه‏هاى اين تعامل ، اشتراك آنها در بيزارى از اهل حديث و اخبار بوده است . او در

1.دائرة المعارف الإسلاميّة ، ج ۱ ، ص ۴۹۱ و ۴۹۶ .

2.نقض ، ص ۴۵۷ - ۴۵۸ .

3.ر . ك : تاريخ المذاهب الإسلاميّه ، ص ۱۶۱ - ۱۶۳ ؛ دائرة المعارف الإسلاميّة ، ج ۱ ، ص ۳۳۰ - ۳۳۲ .

صفحه از 120