بو زكريّا ، آنها بيشتر در لرستان و حدود خوزستان بودند .۱ و دوم آن كه او در زمان خودش ، مناطق خراسان و لرستان را بيشتر در غلبه سكونت اين فرقه ، معرفى نموده است .۲
12 . زنادقه
زنديق، به مسلمان موحّدى گفته مىشود كه تفسيرهاى به رأى و انحرافى او از نصوص شرعيّه مثل قرآن و سنّت ، موجب گمراهى ديگران گردد . نخستين زنديقيان ، از موالى ايرانى ، در كوفه و حيره بودند و عقايد كفرآميزى داشتند .
اوّلين كسى كه اظهار زندقه كرد، جعد بن درهم (م 125ق) در عراق بود . از ساير زنادقه معروف در طول تاريخ كه برخى از آنها با امامان معصوم شيعه نيز مناظراتى داشتهاند، مىتوان به: بشّار بن برد ، صالح بن عبد القدوس ، ابن راوندى ، ابن المقفّع ، عبد الكريم بن ابى العوجاء ، ابو على ورّاق معتزلى ، و... اشاره كرد .
مذهب زنادقه ، شباهت زيادى به مذهب اباحهگرى دارد و اغلبِ آنها ، ثنوى بوده و به دو اصل نور و ظلمت، اعتقاد داشتند .۳
مرحوم عبد الجليل ، در مواضع مختلفى از كتاب نقض ، پيروان اين مذهب را منكران توحيد و رسالت بر شمرده۴ و در ضمن برخى از جوابيّههاى خود ، به نقل مناظراتى از آنها با امامان شيعه پرداخته است كه به خاطر حجم وسيع اين مناظرات ، از آوردن آنها صرف نظر گرديد .
13 . زيديّه
زيديّه، از جمله فرقههاى معروف شيعه است كه پيروان آن ، زيد بن علىّ بن حسين بن على عليهم السلام (م 122ق) معروف به «زيد شهيد» را امام خود مىدانستند . در سال 120ق،
1.نقض ، ص ۳۰۸ .
2.ر.ك: همان ، ص ۳۷۳ .
3.ر.ك : حور العين ، ص ۱۸۹ - ۱۹۲ ؛ دائرة المعارف الإسلاميّه ، ج ۱۰ ، ص ۴۴۰ - ۴۴۶ .
4.ر.ك: نقض ، ص ۴۰ .
