ياد كردهاى فرقه‏ شناختى عبد الجليل قزوينى در كتاب «نقض» - صفحه 92

جايى ديگر ، آن را جزء فرقه‏هاى زير مجموعه مكتب شيعه ، معرفى مى‏كند .۱

22 . مجبّره (جبريّه)

مجبّره، به فرقه‏هايى گفته مى‏شود كه اعتقاد به جبر دارند . به عبارتى ديگر ، اين طايفه ، همه افعال بندگان را به خداى تعالى و قضا و قدر او نسبت مى‏دهند و اختيار و اراده بشر را ناديده مى‏گيرند و به همان خاطر ، جزا و عقاب الهى را بى وجه ، قلمداد مى‏كنند . گفته مى‏شود كه جبريّه ، دو گروه هستند : گروهى جبريّه متوسّط و يا اشاعره ناميده مى‏شوند كه قائل به گونه‏اى خاص از اختيار به نام «كسب» براى بشر هستند و در بخش‏هاى قبلى اين پژوهش ، به اين مقوله پرداخته شد ؛ امّا دسته‏اى ديگر ، جبريّه خالص ناميده مى‏شوند كه همان جهميّه هستند و هيچ اراده‏اى براى بشر ، قائل نيستند .
فرقه‏هايى همچون : اشاعره ، جهميّه ، نجاريه ، كلّابيّه ، ضراريّه و بكريّه ، همگى از جبريّه به شمار آمده‏اند .۲
از آن جا كه مصنّف در كتاب نقض ، نوسنّى ياد شده را مجبّر و مجبّر زاده معرفى نموده است ، از اين رو ، كلّ كتاب نقض را به نحوى مى‏توان جزء يادكردهاى مرحوم عبد الجليل از اين فرقه به حساب آورد ؛ امّا به جهت پرهيز از اطناب كلام ، تنها به موارد مهمّ آن بسنده خواهد شد .
او در جايى از كتاب ، مجبّره را برخاسته از مكتب شافعيه مى‏داند .۳ در جاى ديگر ، در بيان جغرافياى سكونت اين فرقه ، از طبرستان و مازندران‏۴ و مطلق اهالى سكزّ (كه به گزارش مرحوم محدّث ارموى ، نام كوهى است در زابلستان و يا مراد ، همان سيستان قديم است) و مطلق اهالى اسدآباد۵ و رى ، نام برده است .

1.ر.ك: همان ، ص ۴۵۷ - ۴۵۸ .

2.ر . ك : الملل والنحل ، ص ۷۹ ؛ دائرة المعارف الإسلاميّه ، ج ۶ ، ص ۲۸۲ .

3.ر.ك: نقض ، ص ۴۵۷ - ۴۵۸ .

4.ر.ك: همان ، ص ۴۲ .

5.ر.ك: همان ، ص ۱۲۲ - ۱۲۳ .

صفحه از 120