جايى ديگر ، آن را جزء فرقههاى زير مجموعه مكتب شيعه ، معرفى مىكند .۱
22 . مجبّره (جبريّه)
مجبّره، به فرقههايى گفته مىشود كه اعتقاد به جبر دارند . به عبارتى ديگر ، اين طايفه ، همه افعال بندگان را به خداى تعالى و قضا و قدر او نسبت مىدهند و اختيار و اراده بشر را ناديده مىگيرند و به همان خاطر ، جزا و عقاب الهى را بى وجه ، قلمداد مىكنند . گفته مىشود كه جبريّه ، دو گروه هستند : گروهى جبريّه متوسّط و يا اشاعره ناميده مىشوند كه قائل به گونهاى خاص از اختيار به نام «كسب» براى بشر هستند و در بخشهاى قبلى اين پژوهش ، به اين مقوله پرداخته شد ؛ امّا دستهاى ديگر ، جبريّه خالص ناميده مىشوند كه همان جهميّه هستند و هيچ ارادهاى براى بشر ، قائل نيستند .
فرقههايى همچون : اشاعره ، جهميّه ، نجاريه ، كلّابيّه ، ضراريّه و بكريّه ، همگى از جبريّه به شمار آمدهاند .۲
از آن جا كه مصنّف در كتاب نقض ، نوسنّى ياد شده را مجبّر و مجبّر زاده معرفى نموده است ، از اين رو ، كلّ كتاب نقض را به نحوى مىتوان جزء يادكردهاى مرحوم عبد الجليل از اين فرقه به حساب آورد ؛ امّا به جهت پرهيز از اطناب كلام ، تنها به موارد مهمّ آن بسنده خواهد شد .
او در جايى از كتاب ، مجبّره را برخاسته از مكتب شافعيه مىداند .۳ در جاى ديگر ، در بيان جغرافياى سكونت اين فرقه ، از طبرستان و مازندران۴ و مطلق اهالى سكزّ (كه به گزارش مرحوم محدّث ارموى ، نام كوهى است در زابلستان و يا مراد ، همان سيستان قديم است) و مطلق اهالى اسدآباد۵ و رى ، نام برده است .
1.ر.ك: همان ، ص ۴۵۷ - ۴۵۸ .
2.ر . ك : الملل والنحل ، ص ۷۹ ؛ دائرة المعارف الإسلاميّه ، ج ۶ ، ص ۲۸۲ .
3.ر.ك: نقض ، ص ۴۵۷ - ۴۵۸ .
4.ر.ك: همان ، ص ۴۲ .
5.ر.ك: همان ، ص ۱۲۲ - ۱۲۳ .