مدارس و محافل علمى و دينى و رجال شيعه در كتاب «نقض» - صفحه 164

كه مرا به سراى سيّد فخر الدين - رحمه اللَّه - نوبت مجلس بود... . ۱

ه . ارتباطات علمى و مذهبى ديگر مذاهب با شيعيان‏

از كلام فوق عبد الجليل نيز روشن مى‏گردد كه بسيارى از پيروان مذهب حنفى و شافعى و بعضاً عالمان آنها از محافل علمى شيعيان بهره مى‏بردند و حتى برخى مطالب را مى‏نوشتند.
در مقابل نيز مى‏بينيم در جاى ديگرى از كتاب نقض آمده كه وقتى عالمى سنّى، ميهمان شهر مى‏شده و احياناً مجلسى داشته كه براى شيعيان قابل استفاده بوده، شيعيان نيز در آن شركت مى‏جستند؛ امّا خواجه سنّى از شركت شيعيان در مجلس عالمى سنّى خرده مى‏گيرد و كار شيعيان را اين گونه نكوهش مى‏كند:
اگر دانشمندى حنفى يا شفعوى در شهر آيد و مجلس دارد، اگر فضيلت و منقبت على بو طالب - رضى اللَّه عنه - بسيار گويد، معما ۲ كه اصول مذهب خويش را شرح مى‏دهد، و تفضيل خلفاى راشدين مى‏گويد، خود را در غلط افكنند و همه بدان مجلس مى‏شتابند و مست و نيم‏مست، فريضه‏ها رها كرده، در مجلس آن مخالف نعره مى‏زنند و شادى مى‏نمايند كه او نام على برده است ... . ۳
عبد الجليل در باره ارتباطات اجتماعى و مذهبى فرقه‏هاى مختلف در شهر ورامين چنين مى‏نويسد:
و به ورامين در هر رمضان، خوانِ عام نهادن و ادرارات و رسوم كه همه طوايف اسلام از حنفى و سنّى و شيعى بى‏تعصّب و تمييز و مانند آن. ۴
در مورد تكريم و تجليل عالمان شيعه از سوى خواجه نظام الملك، تعدادى از آنها را نام برده كه هريك در زمين‏هايى صاحب نام بوده‏اند: فقيه، مفتى، قارى، مفسّر، راوى احاديث و مصنّف كتاب‏هاى دينى، و... كه همگى مورد تكريم و دريافت صله و

1.همان، ص ۴۵۲.

2.يعنى: با اين كه.

3.نقض، ص ۱۰۳ - ۱۰۴.

4.همان، ص ۲۰۰.

صفحه از 184