مدارس و محافل علمى و دينى و رجال شيعه در كتاب «نقض» - صفحه 165

عطايا از نظام الملك قرار گرفته‏اند، و مهم‏تر از آن، شخص نظام الملك به محضر برخى از آنها مى‏رفته و سخنان ايشان را مى‏شنيده است. او در مورد شيخ جعفر دوريستى مى‏نويسد:
... شيخ جعفر دوريستى مشهور در فنون علم و مصنّف كتب و راوى اخبار بسيار و از بزرگان اين طايفه و علماى بزرگ، در هر دو هفته نظام الملك از رى به دوريست ۱ رفتى و از خواجه جعفر سماع اخبار كردى و بازگشتى از غايت فضل و بزرگى او و اين خاندانى است به علم و عفّت و امانت مذكور خلفا عن سلف... . ۲
همچنين در باره احترام صاحب‏منصبان و دانشمندان غير شيعه از مراقد مطهّر خاندان پيامبر و ارج‏گذارى آنان به شعائر شيعى چنين نوشته است:
و اهل قم به زيارت فاطمه بنت موسى بن جعفر كه ملوك و امراى عالم حنيفى و شفعوى به زيارت آن تقرّب نمايند... شوند. ۳

و. مدارس و محافل علمى و دينى

مؤلّف كتاب نقض در موارد متعدّدى، وقتى از شهرهاى شيعه‏نشين سخن رانده، نام مدارس علميه و محافل و حلقه‏هاى درسى آن ديار را نيز آورده و حتّى اساتيد و عالمان را نيز بر شمرده است.
وى در پاسخ خواجه سنّى كه گفته بود: «و به روزگار سلطان ملكشاه و سلطان محمّد - قدّس اللَّه روحهما - نگذاشتندى كه اينان مدرسه و خانقاه سازند»، مى‏گويد:
امّا جواب اين كلمه، ... اگر به تحصير و تعديد ۴ مدارس سادات مشغول

1.دوريست از روستاها و توابع رى بوده. برخى از خاندان‏هاى بزرگ و علما و فقهاى نامى شيعى نيز از آن برخاسته‏اند كه خاندان دوريستى، از آن جمله‏اند. از اين خاندان، عالمانى چون: جعفر بن محمّد دوريستى (۳۸۰ - ۴۷۲ ق) از شاگردان شيخ مفيد و سيّد مرتضى، و نيز عبد اللَّه بن جعفر بن محمّد بن موسى بن جعفر دوريستى (متوفاى بعد از سال ۶۰۰ ق) را مى‏توان نام برد (ر.ك: معجم البلدان، ج ۲، ص ۴۸۴.

2.نقض، ص ۱۴۵.

3.همان، ص‏۵۸۸.

4.شمارش.

صفحه از 184