مدارس و محافل علمى و دينى و رجال شيعه در كتاب «نقض» - صفحه 167

و مدرسه فقيه على جاسبى به كوى اصفهانيان كه خواجه اميرك فرموده است كه بدان تكلّف، ۱ مدرسه‏اى در هيچ طايفه‏اى نيست و سادات دارند و در آن جا مجلس وعظ و ختم قرآن و نماز به جماعت باشد... . در آن تاريخ كه سرهنگ ساوتكين ۲ جامع جديد مى‏كرد براى اصحاب الحديث كه ايشان را در رى مسجد آدينه نبود.
و مدرسه خواجه عبد الجبّار مفيد ۳ كه چهارصد مرد فقيه و متكلّم در آن مدرسه درس شريعت آموختند ... و اين ساعت، معروف و مشهور است به درس علوم و نماز به جماعت و ختم قرآن و نزول اهل صلاح و فقها، همه به بركات شرف الدين مرتضى كه مقدّم سادات و شيعه است.
و مدرسه كوى فيروز ... و خانقاه امير اقبالى... .
و خانقاه على عثمان كه پيوسته منزل سادات عالم زاهد و متديّن بوده است، در آن جا نماز به‏جماعت و ختم قرآن متواتر و مترادف باشد ... و هنوز معمور و مشهور است.
و مدرسه خواجه امام رشيد رازى به دروازه جاروب‏بندان كه زيادتر از دويست دانشمند در وى درس اصول دين و اصول الفقه و علم شريعت خواندند كه علّامه روزگار خويش بودند، ... و هنوز معمور و مسكون و در آن جا درس علم مى‏رود و هر روز ختم قرآن و منزل مصلحان و فقهاست و كتبخانه دارد و به همه انواع مزيّن است.

1.يعنى بدان خوبى و مبالغه در حُسن بنا و ساختمان و دقّت در ديگر جهات.

2.سرهنگ ساوتكين از امراى معروف و با كفايت سلاجقه بوده كه از سوى آنها به حكومت بلاد فارس، كرمان و قسمتى از عراق منصوب بوده است (ر.ك: تعليقات نقض، ج‏۱، ص ۹۰ - ۹۲).

3.محدّث اُرموى در تعليقات نقض مى‏نويسد: پوشيده نماناد كه مدرسه نامبرده از مدارس بسيار معروف در آن زمان بوده است. و شيخ منتجب الدين در مورد خواجه عبد الجبّار مفيد چنين گفته است: «الشيخ المفيد عبد الجبّار بن على المقرئ الرازى، فقيه الأصحاب بالرى، قرء عليه فى زمانه قاطبة المتعلّمين من السادة والعلماء، وهو قد قرأ على الشيخ ابى جعفر الطوسى جميع تصانيفه، وقرأ على الشيخين سلار وابن البراج، وله تصانيف بالعربية والفارسية فى الفقه» (فهرست منتجب الدين، ص ۷۵).

صفحه از 184