ابن فقيه در وصف رى مىگويد:
فهى عروس الأرض و سكة الدنيا و واسطة خراسان و جرجان و العراق و طبرستان و هى أحسن الأرض مخلوقة. ۱
پس آن (رى) عروس زمين و گذرگاه و چهارراه دنيا و حلقه پيوند خراسان و گرگان و عراق و طبرستان است و آن، بهترين زمين آفريده شده است.
استخرى، اوصاف جغرافيايى مختلف رى و توابع را شرح مىدهد و رى را بزرگترين شهر ناحيه شرق مىداند. ۲ ابودلف، جهانگرد سده چهارم، جيهانى، مقدسى، مؤلّف حدود العالم و مؤلّف آكام المرجان نيز رى را با عظمت و بزرگى توصيف كردهاند.۳ همچنين ابو عبيد بكرى اندلسى، و شريف ادريسى از جغرافىدانان سده پنجم و ششم، از شهرت و بزرگى رى ياد كردهاند.۴ در كتاب نقض - كه متعلّق به اوايل ميانه دوم سده ششم هجرى است - ، آمده است:
رى از امّهات بلاد عالم است.۵
اطلاعات مبسوطى در مورد جغرافياى رى در منابع پس از مؤلّف نقض هم عرضه شدهاند كه فقط به نقل يك مورد از منابع مشهور و نزديك به آن بسنده مىشود. معجم البلدان ياقوت حموى (م 626ق) از جمله اين منابع است. وى مىنويسد:
وهى - الرّى - مدينة مشهورة من اُمّهات البلاد وأعلام المُدن، كثيرة الفواكه
1.مختصر كتاب البلدان، ابن الفقيه، ص ۵۴۰.
2.مسالك و ممالك، استخرى، ترجمه: قرن پنجم / ششم، به اهتمام: ايرج افشار، ص ۱۷۰.
3.سفرنامه ابودلف، تحقيق: مينورسكى، ترجمه سيّد ابو الفضل طباطبايى، ص ۷۱ - ۷۶؛ اشكال العالم، ابو القاسم بن احمد جيهانى، ترجمه: على بن عبد السلام كاتب، تعليقه: فيروز منصورى، ص ۱۴۶ - ۱۴۷؛ احسن التقاسيم، مقدسى، ص ۳۸۴ - ۳۹۹؛ حدود العالم، مؤلّف ناشناخته، ترجمه: مير حسين شاه، مقدّمه: بارتولد، تعليقات: مينورسكى، تصحيح: مريم احمدى، غلامرضا ورهرام، ص ۳۹۱ - ۳۹۲؛ آكام المرجان، اسحاق بن حسين منجّم، ترجمه: محمّد آصف فكرت، ص ۶۷.
4.معجم ما استعجم، ابو عبيد اللَّه عبد اللَّه بن عبد العزيز البكرى، ج ۱ و ۲، ص ۶۹۰؛ نزهة المشتاق، شريف ادريسى، ج ۱، ص ۴۵۳ و ج ۲، ص ۶۷۳.
5.نقض، عبد الجليل رازى، ص ۳۹۹.
