محمّد تقى مجلسى در شرح الفقيه در ذيل اين جمله گفته است:
چون صدوق در قم اخبار بسيار اخذ كرد از پدرش و ابن وليد و ساير مشايخ قم، به سفر رفت به سبب زيادتى علم و طلب حديث، پدرش رسالهاى نوشت كه به آن عمل نمايد و صدوق، رساله پدرش را به منزله نص مىداند . چون غير از نص نمىنوشتند و عمل نمىكردند، از اين جهت، رساله را متفرّق ساخته است در اين كتاب و در هر بابى، چيزى از آن نقل مىكند با آن كه مؤدّاى آن از اخبار متواتره داشته است... . ۱
شيخ عبد الجليل در جاى ديگرى از اين كتاب نيز از الشرايع نام برده است و در ضمن ابن بابويه را سفير امام عسكرى عليهما السلام در قم معرّفى مىكند و آن هنگامى است كه عبد الجليل به سخن ديگرى از نويسنده سنّى پاسخ مىدهد. او گفته است: «... كه در جهان، هرگز رافضىاى نبوده است كه او را در دين و دولت، قدرى يا قدمى يا جاهى يا منزلتى يا حرمتى يا نامى بوده است». ۲
عبد الجليل در مقام پاسخ، نام تعدادى از بزرگان دين و اصحاب امامان و روات حديث و نيز علماى متأخّر را برمىشمرد و وصفشان مىكند، كه از آن جمله است:
و از متبحّران علماى متأخّران... و آنگه على حسينان قمى، صاحب كتاب الشرايع، سفير امام حسن عسكرى عليه السلام به قم... . ۳
ب. شمس الإسلام حسن بن حسين بن حسن بن حسين بن على بن حسين بن بابويه
يكى ديگر از نامبردگان خاندان بابويه در كتاب نقض، حسن بابويه (م512 ق) است. او ساكن رى بود و به «حسكاى بابويه» معروف بود. او جدّ شيخ منتجب الدين است. وى از مشايخ طبرى در كتاب بشارة المصطفى است كه در سال 510ق، بر وى حديث گفته است. ۴
1.تعليقات نقض، ج۱، ص ۱۰۲ - ۱۰۳.
2.نقض، ص ۲۰۷.
3.همان، ص۲۰۹.
4.مستدركات علم رجال الحديث، ج۲، ص۳۷۰ .
