د. پيشينه مناقب‏نگارى‏

ترتيب تاريخىِ مناقب‏نگارى و مناقب‏خوانى، به روشنى مشخص نيست؛ ولى به نظر مى‏رسد كه در سه سده نخست هجرى، بيان روايات شفاهى، سبب نگارش كتاب‏هاى مناقب گرديد. از سده‏هاى پنجم به بعد بود كه قرائت مناقب اهل بيت از يك كتاب مناقب، به «مناقب‏خوانى» شهره شد. بنا بر اين به نظر مى‏رسد كه اصطلاحات «مناقب‏خوانى» و «مناقب‏خوانان» - كه در كتاب نقض آمده است - ، همان بازخوانىِ منقبت‏ها توسط مناقبيان از روى كتاب‏هاى تأليف شده، به اين سبك است.
مناقب‏نويسى، تقريباً از سبك‏هاى اختصاصى شيعيان است كه از قرن دوم به بعد در ميان ايشان شايع شده است و تنها به مدايح و اوصاف پسنديده اهل بيت عليهم السلام مى‏پردازد. ^۱ البته بعدها بعضى عالمان اهل سنّت نيز به همين شيوه، كتاب‏هايى را تدوين كرده‏اند؛ امّا اين كتاب‏ها تنها به مناقب اختصاص ندارند و گاه علاوه بر بخش‏هايى كه اوصاف نيكوى افراد را بيان مى‏كنند، اضافاتى مانند تاريخ زندگانى فرد يا معجزات شخصيت مورد نظر نيز در آنها ديده مى‏شود. مفاد اين كتاب‏ها گاهى به غلو و مبالغه آميخته مى‏شود و مطالب ضعيف و دور از واقعيت هم در آن ديده مى‏شود. بنا بر اين، در استفاده از اين گونه كتاب‏ها مى‏بايست ابتدا از دانايى و توانايىِ نويسنده آن آگاه شد و سپس روايات آن را با بررسى دقيق و موشكافانه مطالعه نمود.
گمانه‏اى بر اين استوار است كه اهل سنّت در مقابل سبك مناقب، شيوه‏اى را با