11 : بررسى فرم زبانى كتاب «نقض» با اشاراتى به موضوعات محتوايى آن
مريم غفّارى جاهد ۱
چكيده
كتاب نقض، تأليف عبد الجليل رازى قزوينى، دانشمند شيعىِ قرن ششم است كه در ردّ كتاب بعض فضائح الروافض نوشته شده است. اين كتاب - كه حدود پنجاه سال پيش از حمله مغول تأليف شده - از جهت اطلاعات مفيدى كه در باره نام كتابها و محلّات و مدارس و كتابخانههاى شيعه در شهرهاى ايران مىدهد - كه از برخى از آنها اثرى نيست - ، قابل توجّه است. كتاب نقض در نيمه قرن ششم به رشته تحرير در آمده و از نظر زبانى، تحت تأثير سه جريان سبكى قرار دارد :سبك نثر دوره سامانى، سبك نثر دوره غزنوى و سلجوقى اوّل و سبك نثر فنّى. همچنين از ديدگاهى ديگر برخى واژهها و تركيبات اين كتاب، تحت تأثير لهجه اهالى رى است. در بخش اوّل اين مقاله، به محتواى اين كتاب از جهت اهميت و ارزش مطالب، پرداخته شده و در بخش دوم، پس از توضيح ويژگىهاى سبكى سه دوره نثر فارسى، با آوردن نمونههايى از متن كتاب، جلوههاى اين سه دوره، همچنين نقش زبان رى در اين كتاب، بررسى شده است.
كليدواژهها: فرم زبانى كتاب نقض، دوره سامانى، دوره غزنوى، دوره سلجوقى، نثر فنّى، آرايههاى ادبى.
1.كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسى، پژوهشگر و مدرّس دانشگاه.
