بررسى فرم زبانى كتاب «نقض» با اشاراتى به موضوعات محتوايى آن‏ - صفحه 395

- بهرى اوستين بر هم افكنند و بهرى كج باستند. ۱
صورت اخير، با شكل «اوستيم» كه در برهان قاطع ضبط شده، نزديك‏تر است. اين شكل‏ها نيز بى شك مربوط به گويش محلّى شيخ عبد الجليل بوده است.
همچنين كلمه درويش، چند بار به صورت «درغويش» به كار رفته است:
- هم درغويش باشند هم توانگر. ۲

چهار. حذف «د» از شناسه دوم شخص جمع‏

از ديگر ويژگى‏هاى زبان كتاب نقض، حذف «د»از شناسه دوم شخص جمع است:
- «بيارى» به جاى «بياريد»: الزام نكنند كه ايمان بيارى و دست از مجبّرى بداريد. ۳
- «مكنى» به جاى «مكنيد» و «اختيار كنى» به جاى «اختيار كنيد»: زنهار بر على بيعت مكنى و ديگرى را اختيار كنى. ۴
عبد الجليل رازى، بعضى كلمات عربى را نيز به صورتى خاص به كار مى‏برد كه ظاهراً در رى متداول بوده است، مثلاً تركيب «انزله كردن» ۵ را به معنى نازل كردن و فرو فرستادن آيه قرآن و عبارت «انزله بودن» ۶ را به معناى نازل شدن به كار برده است.
همچنين «حث» به معنى برانگيختن را به شكل «حثه» در تركيب «حثه كردن» ۷ به كار برده است كه در شرح شهاب الأخبار نيز به همين صورت آمده است. ۸

جمع‏بندى‏

با توجّه به موارد بيان شده، نوع نثر اين كتاب از نظر لفظى، متأثّر از سه دوره نثر فارسى و همچنين لهجه غالب در رى است؛ امّا از نظر محتوا، متمايل به دوره دوم و سوم و به

1.همان، ص ۵۵۷.

2.همان، ص ۶۲۲.

3.همان، ص ۴۲ و ۱۶۳.

4.همان، ص ۵۹.

5.همان، ص ۱۷۸.

6.همان، ص ۱۷۹ و ۱۸۰.

7.همان، ص ۲۴۸.

8.«تحقيق در زبان كتاب نقض»، على اشرف صادقى، كتاب ماه كليات، ش ۱۱۹، ص ۱۷.

صفحه از 398