برتر، پافشارى كرده است. بزرگترين معجزه پيامبر خاتم صلى اللَّه عليه و آله براى آشنا ساختن مردم با حقيقت، آموزههاى اسلامى «كلام» است.
اين كلام (قرآن كريم)، بر به كارگيرى فراوان گفتگو در آشناسازى مردم با حقايق در عصر رسالت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله دلالت مىكند. دشمنان اسلام كه از مقدار كارايى و بلاغت كلام پيامبر صلى اللَّه عليه و آله آگاهى داشتند، به هر شيوهاى، از همكلام شدن و گفتگوى مردم با ايشان پيشگيرى مىكردند.
امّا مضاف بر آن كه گفتگو، راهى است براى اثبات حقانيت يك انديشه و نقد سالم انديشه و باور ديگر، ليكن از جنبه ديگرى نيز قابل توجّه و داراى ضرورت است و آن اين است كه مناظره، ابزارى است براى نزديكسازى افكار به يكديگر و در نتيجه، نزديكىِ افراد جامعه اسلامى به يكديگر.
قرآن كريم نيز با توجّه به اين ضرورتهاست كه با بشارت ويژهاى در صدد فراخوانى مسلمانان به اين اصل مهم است:
(فَبَشِّرْ عِبادِ * الَّذينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أحْسَنَهُ اُولئِكَ الَّذينَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ اُولئِكَ هُمْ اُولُوا اْلأَلْبابِ).۱
پس بندگان مرا بشارت ده؛ همان كسانى كه سخنان را مىشنوند و از نيكوترين آنها پيروى مىكنند. آنان كسانى هستند كه خدا هدايتشان كرده و آنها خردمنداناند).
قرآن كريم آنچنان اهميت ويژهاى براى گفتگو قائل شده است كه نمىتوان آن را از موضوعات نادر در قرآن به شمار آورد؛ بلكه مجموعه گونهگونى از گفتگوها وجود دارد كه قرآن كريم، آنها را در مواضع گوناگونى مطرح كرده است و نگاه به اين مجموعه متنوّع، ميزان اهميت گفتگو و جايگاه آن را در نگرش قرآن نشان مىدهد. ۲
يكى از جنبههايى كه سبب اين توجّه قرآن كريم به امر گفتگو شده، توجّه به بحث
1.سوره زمر، آيه ۱۷ - ۱۸.
2.براى ديدن فهرستى از اين آيات، ر.ك: گفتگوى تمدّنها در قرآن و حديث، ص ۳۲۳.