گزارشي از تحليل مضامين ادعيه ماه رجب بر اساس مصباح المتهجد شيخ طوسي - صفحه 170

حال، با توجه به روشن شدن جایگاه، فضیلت و فواید صلوات، به خصوص تأثیر آن در استجابت دعا، فراوانی صلوات بر پیامبر و خاندانش در ادعیه ماه رجب مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نتیجه حاصل از این بخش بدین شرح است:
1. اکثر این ادعیه مزّین به ذکر صلوات هستند‏‏. این ذکر در 7/85 درصد این دعاها تکرار شده است. چه بسا، به ‌دلیل ماهیّت دعا و تمایل به استجابت باشد.
2. در ادعیه ماه رجب، علاوه بر صلوات بر پیامبراسلام صلی الله علیه وآله ، بر دیگر افراد نیز صلوات فرستاده شده است. البته مشابه این‌گونه سلام و درودها در صحیفه سجادیّه نیز مشهود است۱ لازم به یادآوری است که‏‏، دعای امّ داوود در بر دارنده ‏‏مجموع درودهای غیر از پیامبر و خاندانش است‏‏ و در عین حال، بیشترین صلوات نیز در این دعا آمده است. در دعای روز بیست و هفتم ماه رجب «دو بار» صلوات بر پیامبر ذکر شده است و دیگر ادعیه ‏‏ماه رجب در بر دارنده صلوات بر پیامبر و اهل بیتش است.

تحلیل ادبیات ادعیه

ادبیات ادعیه را می‌توان از نظر ویژگی لفظی و همچنین ویژگی بیانی مورد بررسی قرار داد. در بررسی ویژگی‌های لفظی دعاها، اکثر دعاهای ماه رجب با منادا آغاز شده، جز یک دعا که با «‏‏بسم الله الرّحمن الرّحیم»‏‏ شروع شده است. سپس متن دعا با حمد و ستایش و ذکر اسما الهی و درود بر محمّد و خاندانش ادامه می‌یابد و بعد از اعتراف به گناهان و درخواست توبه و تضرع و زاری به درگاه خداوند باری تعالی در نهایت، درخواست‌های خود را عرضه می‌دارد. در ادعیه ماه رجب مواردی از تشبیه،۲ مجاز،۳ استعاره،۴ کنایه،۵ سجع،۶ تتابع اضافات۷ و طباق۸ به‌کار رفته است. با بررسی آرایه‌های لفظی و معنوی،

1.ر.ک: ‏‏دعای سوم از صحیفه در صلوات بر فرشتگان حاملین عرش و دعای چهارم از صحیفه در صلوات بر ایمان آورندگان به پیامبران (‏‏صحیفه سجادیّه، ‏‏ص۶۴-۷۳). ‏‏

2.. به دلیل فراوانی آرایه‌ها فقط به تعدادی از آنها اشاره می‌گردد. ‏‏برای سهولت، با شماره دعا و بند ‏بیان می‌شود که شماره اول از سمت راست، ‏‏شماره دعا و شماره دوم، ‏‏شماره بند ‏است‏‏. ‏‏موارد تشبیه: ۲/۱۳، ‏‏۲/۱۵، ‏‏۴/۸، ‏‏۴/۹، ‏‏۱/۱، ‏‏۱۱/۱، ‏‏۱۳/۴. ‏‏

3.. مجاز: ۵/۴، ‏‏۷/۴، ‏‏۷/۲۲، ‏‏۷/۲۳، ‏‏۷/۲۴، ‏۸/۸، ‏‏۹/۱۱،‏‏۱۱/۳۵،‏‏۱۱/۶۷. ‏‏

4.. استعاره‌: ۴/۴، ‏‏۴/۵، ‏‏۴/۸، ‏‏۸/۳، ‏‏۹/۵، ‏‏۱۱/۱۷، ‏‏۱۱/۶۱، ‏‏۱۱/۶۵، ‏‏۱۳/۵. ‏‏

5.. کنایه: ۱۰/۱، ‏‏۱۱/۷-۱۶، ‏‏۱۱/۶۰، ‏‏۱۱/۶۵. ‏‏

6.. سجع: ۳/۹، ‏‏۳/۱۰، ‏‏۳/۱۱-۱۲، ‏‏۴/۱-۴، ‏‏۴/۵-۶، ‏‏۴/۷-۸، ‏‏۴/۱۳، ‏‏۸/۱۵، ‏‏۹/۱۲، ‏‏۱۱/۲۸، ‏‏۱۱/۳۷، ‏‏۱۳/۳۴-۳۵. ‏‏

7.. تتابع اضافات: ۱۱/۲، ‏‏۱۱/۳۷، ‏‏۱۱/۴۰. ‏‏

8.. طباق: ۸/۱۳-۱۴، ‏‏۸/۲۴، ‏‏۱۴/۹. ‏‏

صفحه از 179