آن‌چنان‌که گویی روح دعا با اقرار به توحید عجین شده و دعا بدون توحید رنگ می‌بازد و به بازیچه‌ای از کلمات مبدّل می‌شود. زبان اقرار به توحید بیشتر در مفاهیم آغازین ادعیه دیده می‌شود.
4. زبان اعتراف به فقر ذاتی
واقعیّت مخلوق از جمله انسان، چیزی جز فقر و نیاز به غنی مطلق نیست. در تنگناها که غوغاها فرو می‌نشیند و حجاب‌ها کنار می‌رود فقر فطری خود را نمایان می‌سازد۱ و فرد هوشیار شده از سر اضطرار دست به دعا برمی‌دارد۲ اعتراف انسان به فقر ذاتی و نیازمند بودن در همه ابعاد وجودی به خداوند همان رعایت ادب به پیشگاه ذات باری‌تعالی هنگام راز و نیاز و دعاست۳ اقرار زبانی به فقر، در دعاهای متعددی آمده است۴
5. زبان تضرع و انابه
انسان بعد از توجه به فقر ذاتی خود در مقابل خداوند متعال چاره‌ای جز تضرع و زاری و انابه از بدی‌ها و گناهان خود ندارد. یکی از مواردی که در هنگام خواندن خدا در قرآن، تاکید شده است تضرع و زاری است و این‌گونه می‌فرماید:
ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ۵پروردگار خود را به زاری و نهانی بخوانید كه او از حد گذرندگان را دوست نمیدارد.
مفهوم دیگری که به دنبال تضرع و انابه در ادعیه وجود دارد، امید به احسان و عفو خداوند است:
وَ كانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُوراً۶خدا همواره خطابخش و آمرزنده است.
1.. به این امر در سورهیونس، آیه۲۲ اشاره شده است.
2.«تحلیل زبان دعا»، اندیشه دینی، ص۲۱-۴۰.
3.تعالیم امام حسن مجتبی علیه السلام به زبان دعا و حدیث، ص۷۲.
4.از جمله: دعای ششم بند۵، دعای یازدهم بند های ۳۹-۴۰-۷۰.
5.. سورهاعراف، آیه۵۵، همچنین می‌فرماید: «وَ اذْكُرْ رَبَّکَ فی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ وَ لا تَكُنْ مِنَ الْغافِلینَ» (و در دل خویش، پروردگارت را بامدادان و شامگاهان با تضرع و ترس، بیصدای بلند، یاد كن و از غافلان مباش). سورهاعراف، آیه۲۰۵.
6.. سورهنساء، آیه۹۹.
