گزارشي از تحليل مضامين ادعيه ماه رجب بر اساس مصباح المتهجد شيخ طوسي - صفحه 173

از موارد زبان تضرع و انابه می‌توان به دعای یازدهم بندهای‏‏های 39 تا 42 و بند 70 اشاره کرد.

6. زبان عاطفی

عاطفه از جمله مقوله‌هایی است که همواره با ادعیه و اذکار همراه است زیرا آثار ارزشمند از کانون عاطفه یعنی قلب می‌جوشد و بر زبان جاری می‌شود۱ در همه دعاهای ماه رجب زبان عاطفی وجود دارد، زیرا این دعاها برآمده از قلب‌هاست، از این رو،‏‏ فطرت غبارگرفته ‏‏انسان را در زلال کلمه‌های شورانگیز خود شستشو می‌دهد.

تحلیل آیات در ادعیه

در پی تحلیل مضامین ادعیه، یکی دیگر از موارد قابل توجه، آیات در ادعیه است. آیات در ادعیه نمودی خاص دارد و تأثیرپذیری ادعیه از آیات مشهود است. به ‌طور کلّی دو نوع تأثیرپذیری از قرآن در ادعیه معصومان علیهم السلام ‏‏ دیده می‌شود:
الف) تأثیرپذیری پنهان (غیرمستقیم)،
ب)تأثیرپذیری آشکار (مستقیم).

الف) تأثیرپذیری پنهان (غیر مستقیم)

منظور از تأثیرپذیری پنهان آن است که امامان علیهم السلام ‏‏ با توجه به انس ویژه‌ای که با قرآن دارند، افکار، مضامین را از قرآن می‌گیرند و در پرتو فرهنگ قرآن آنها را می‌پرورانند. بدین ترتیب، روح کلّی دعا از قرآن الهام گرفته و در بستر دعا، در قالب افکار و اندیشه‌های ناب پدیدار می‌گردد۲ بهره‌گیری دعا از قرآن بدین شیوه بسیار گسترده است.

ب) تأثیرپذیری آشکار (مستقیم)

این شیوه به زبان اهل بلاغت خود به سه گونه بخش پذیر است:
1. تصریح، 2. تلمیح (اشاره)، 3. اقتباس (تضمین)۳
1. تصریح: در این‌ گونه، به صورت آشکار، با عبارتی تصریح شده و دعا از آیه ‏‏قرآن جدا می‌شود. تصریح در ادعیه ماه رجب وجود ندارد.
2. تلمیح (اشاره): از آنجا که سرچشمه و منبع اصلی ادعیه ائمه علیهم السلام ‏‏ قرآن است، بیشترین

1.برای مطالعه بیشتر ر.ک: ‏‏جامعه سازی قرآنی(مقالات)، ‏‏ص۲۱۷. ‏‏

2.این تقسیم بندی برگرفته است از: تجلّی قرآن در ادعیه معصومان علیهم السلام ، ‏‏ص۸۹.‏‏

3.همان، ‏‏ص۱۳۴. ‏‏

صفحه از 179