نقد و باز خوانی نظریه پالایش منابع حدیثی معتبر از روایات تقیه‌ای

حسنعلی اخلاقی امیری ^۱

دکتر محمد حسن حائری ^۲

چکیده

«تقیه» و مباحث مرتبط با آن، در طول تاریخ تشیع، از اهمیت خاصی برخوردار بوده،‏‏ و بحث‏‏های گوناگونی در باره صورت گرفته است. یکی از دیدگاه‌هایی که از قدیم به برخی از بزرگان منسوب شده و از زمان مرحوم صاحب جواهر، با توجه به دفاع ایشان از این نظریه، مورد توجه قرار گرفته، نظریه حذف احادیث تقیه‏‏ای توسط اصحاب و محدثان از کتب روایی ‏‏خود، به ویژه کتب معتبری مانند: الکافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب الاحکام، الاستبصار، وسائل الشیعه و... است. این نظریه از آن جا که در سال‌های اخیر نیز مورد اقبال برخی از بزرگان در دوره معاصر قرار گرفته، ما را بر آن داشت آن را در این نوشتار به نقد و بررسی گذاشته و ضمن طرح ایرادات این نظریه، به این نتیجه دست یابیم که در کتب روایی ‏‏معتبر شیعه، احادیث تقیه‏‏ای وجود دارد و فقیه در مقام استنباط باید از جهت صدور نیز روایات را بررسی کامل نماید.

کلیدواژه‌ها: احادیث تقیه‌ای، پالایش احادیث، منابع روایی.‏‏

درآمد

تقیه، در لغت از ماده «وقی، یقی، وقایه» گرفته شده و راغب اصفهانی آن را این گونه معنا نموده است:
الوقایة حفظ الشی مما یوذیه و یضره^۳.
وقایه نگهداری یک شی است از چیزهایی که بر او آزار و ضرر می‏‏رساند.