عملکرد مکلف خود را نشان می‏‏دهد. بدین جهت، در این تعاریف از کلماتی چون «اظهار موافقت» و «الموافقة فی قول» استفاده شد.
با توجه به آن چه گفته شد، به نظر می‏‏رسد تعریفی که از مجموع این تعاریف، بدون ایرادات وارد بر آنها، به دست می‏‏آید، چنین است:
التقیة اخفاء الحق عن الغیر او اظهار خلافه للتحفظ عن ضرر الغیر او لمصلحة اقوی؛
تقیه مخفی نمودن حق از دیگران یا اظهار خلاف آن، به جهت حفظ شدن از ضرر دیگران و یا رعایت مصلحت مهم‌تر است.

شرایط زمان ائمه علیهم السلام

امامان معصوم علیهم السلام پس از سپری شدن و اتمام دوره خلفای سه گانه (ابوبکر، عمر و عثمان) و پنج سال حکومت امیرالمومنین علیه السلام با دو دوره حکومت امویان و عباسیان هم زمان بودند. این دو سلسله حکومت‌گر، هر چند در روش‌ برخورد با ائمه علیهم السلام تفاوت‌هایی داشتند، لکن در اصل تقابل با آن بزرگواران، نه تنها مشترک بودند، بلکه به نظر می‏‏آید که در این زمینه بنا داشتند گوی سبقت را از یکدیگر بربایند.
در این دوره‏‏ها ‏‏به واسطه کنار گذاشتن امامت، خلفایی ‏‏سر کار آمدند که شناختی نسبت به دین نداشته، و در عمل نیز پایبندی به اصول و ارزش‌های فردی و عبادی از ایشان دیده نشد. به مرور، در متن جامعه زمینه‏‏ای فراهم شد که‌اندک اندک آرا و نظریات مختلف مطرح شده و به دلیل به حاشیه رفتن مفاهیم دینی، مقوله «تحریف دین» به طور جدی جا باز نمود. شیعیان و پیروان واقعی اسلام و اهل بیت علیهم السلام در بدترین شرایط زندگی می‏‏نمودند و اهل‌بیت علیهم السلام به عنوان حجت الهی و نگهبانان اسلام با تحمل رنج‏‏ها ‏‏و سختی‏‏های طاقت فرسا، مبانی دینی را محافظت نموده و به دیگران رساندند و در این مسیر یا مسموم شده و یا به قتل رسیدند^۱

اسباب مخفی نمودن مقصود در احادیث

تردیدی نیست که تقیه باعث می‏‏شود که حکم واقعی مطرح نشده و یا مخاطب، مقصود واقعی را از کلام معصوم علیه السلام نفهمد. حال آیا این کتمان و بیان نکردن حکم، به صورت