کارکردهای تطبیق در احادیث تفسیری

مهدی رستم‌نژاد ^۱

چکیده

کلمات اهل بیت _ که ریشه در آگاهی‏‏های وحیانی دارد _ از ویژگی‏‏هایی چون اشارات،‏‏ معاریض، و محاسن برخوردار است. ‏‏در این مقاله تلاش شده است تا نشان داده شود که یکی از موثرترین راه‌ها برای شناسایی و شناساندن این ویژگی‏‏ها، ‏‏ملاحظه روایات تفسیری آن بزرگواران در مقایسه با منقولات تفسیری صحابه و تابعان است؛ ‏‏چه این که در نگاه مقایسه‏‏ای، علاوه بر آشکار شدن وجوه تمایز بین سخنان معصوم و غیر معصوم،‏‏ امکان قضاوت و داوری برای جویندگان حقیقت به آسانی میسر شده‏‏ و در ترازوی عقل و علم،‏‏ افق‏‏های تازه‏‏ای فراروی آنان در درک حقانیت و اصالت مکتب اهل بیت گشوده می‏‏شود. همچنین، ضمن بیان نمونه‏‏هایی، مهم‏‏ترین مزایا و فواید این نگرش تبیین شده است. بازگشت به تعامل علمی بین مذاهب اسلامی در حوزه تفسیر و حدیث، ‏‏غنی سازی دانش‏‏های دینی مسلمانان و نشر علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام ،‏‏ از جمله آثار بر شمرده شده در این نوشتار است.

کلید واژه‏‏ها‏‏: احادیث تفسیری، ‏‏تفسیر مقارن، اهل بیت، ‏‏تفسیرصحابه، تفسیر تابعان.

درآمد

ائمه معصوم علیهم السلام بیش از هر کس دیگر تلاش کردند تا با ایجاد حلقات تفسیری و تشکیل حوزه‏‏های علمی،‏‏ معارف عمیق اسلام را در میان پیروان سایر مذاهب گسترش دهند. به دنبال آن بزرگواران، زعمای شیعه، به ویژه در قرون نخست،‏‏ حوزه‏‏های علمیه را بر اساس همان روش اداره می‏‏کرده‌اند. گواه این ادعا صدها اثر ارزشمندی است که با نگاه تقریبی از آنان به یادگار مانده است؛ ولی جمود فکری،‏‏ تعصبات مذهبی عناصری از درون