منقولات تفسیری اهل سنت وارد شدهاند _ بیشتر در نقدها و احتجاجات یافت میشود که به چند نوع از آنها اشاره میشود:
الف . نقد صریح
گاه امامان معصوم علیهم السلام ، به صورت صریح و آشکار، در مقابل جریانهای انحرافی _ که آیات الهی را به رأی خود تفسیر میکردهاند _ موضع میگرفتند و با تعبیراتی چون: «لیس کما یقولون»، تفسیر صحیح آیات را گوشزد میکردند؛ به عنوان نمونه منصور بن خالد، یکی از یاران امام صادق علیه السلام ، از آن حضرت روایت میکند که در باره آیه «إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ كِتَاباً مَوْقُوتاً»، 1فرمود:
لو کانت موقوتاً کما یقولون لهلک الناس و لکان الامر ضیّفاً و لکنّها کانت علی المؤمنین کتاباً موجوباً؛
اگر منظور از «موقوتاً» چنان باشد که آنان میگویند، مردم هلاک میشدند و کار سخت میشد، بلکه مراد این است که نماز برای مؤمنان واجب است. 2.
روشن است در این گونه روایات، آگاهی از آنچه که دیگران در این زمینه گفتهاند، در فهم صحیح حدیث تأثیرگذار است.
با مراجعه به روایات دیگر و منقولاتی که از اهل سنت رسیده است، معلوم میشود که آنان واژه «موقوتاً» را به معنای موقّت (دارای وقت خاص) گرفتهاند؛ در حالی که امام این معنا را مردود دانسته و معنای صحیح آن را «مفروض و واجب» اعلام کردهاند.
در تفسیر آیه 102 سوره بقره در باره نسبت دادن ارتکاب فواحش به دو فرشته هاروت و ماروت _ که در روایات اهل سنّت وارد شده است _ امام صادق علیه السلام میفرماید:
معاذ الله من ذلک إنّ الملائکة معصومون محفوظون من الکفر و القبایح بألطاف الله تعالی، قال الله تعالی فیهم: «لَّا یَعْصُونَ اللهَ مَا أَمَرَهُمْ وَیَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ» ... لوکان کما یقولون کان الله قد جعل هؤلاء الملائکة خلفاؤه علی الأرض و کانوا کالأنبیاء فی الدنیا و کالأئمة أ فیکون من الأنبیاء و الأئمة قتل النفس و الزنا؛
پناه بر خدا از این سخن! فرشتگان در پناه لطف خداوند از کفر و زشتیها پاک و منزّهاند. خداوند در باره آنان فرمود: «از آنچه خدا به آنان دستور داده، سرپیچی نمیکنند و آنچه را به آن مأمورند، همواره انجام
1.. سوره نساء، آیه۱۰۳.
2.. تفسیر العیاشی، ج۱، ص۲۷۳، ح۲۶۰.